‘Onze ondergrondproblemen konden wel eens veel oplossingen veroorzaken’

Omdenken! Daar draaide het om op het Flexival 2017. Omdenken rondom de ondergrond en maatschappelijke opgaven. Deze rode draad zorgde voor een dag vol verrassende inzichten en praktische oplossingen. Ook de locatie viel in de smaak bij de deelnemers: ‘Een bijzonder ambiance, zeer passend bij het onderwerp’.

Het Flexival biedt altijd een verrassend en afwisselend programma met hoorcolleges, interactieve sessies, excursies, film, muziek en een goede ondergrondse lounge. Er is volop ruimte om van elkaar te leren en elkaar te inspireren. Dat is ook het doel van het Flexival: voor één dag een inspirerende leeromgeving rondom de ondergrond en ruimte!

Lunch in cultuurhuis Rozet. (Foto: COB)

De editie op 15 februari 2017 stond in het teken van omdenken. Berthold Gunster, de grondlegger van het omdenken, vat het concept samen in twee stappen: 1) maak van een probleem een feit en 2) maak van een feit een mogelijkheid. Oftewel: van problemen naar kansen. Maar omdenken is niet synoniem met Tjakka-denken. Het is geen happy-clappy-verhaal. Het omvat vijftien (!) strategieën van liefde en spel tot werk en strijd. Ook collaboreren met de vijand behoort bijvoorbeeld tot de strategieën. HUH!?

Op het Flexival kwam omdenken in alle sessies als rode draad terug. Telkens waren er problemen. Problemen met de ondergrond, kabels en leidingen, stadsplanning, klimaatverandering, met de Omgevingswet en met sokken. Telkens weer veroorzaakte het probleem tal van oplossingen. Elke ronde kozen de deelnemers hun favoriete probleem en werkten ze actief mee aan oplossingen.

9.45-11.00 uur | Plenair: de Omdenkshow

The hardest thing to see is what is in front of your eyes – Goethe

Bij hoge uitzondering een plenaire sessie. Nou ja, sessie? Het is een show: een ultieme mix van theater, cabaret en voordracht. De show is gebaseerd op het gedachtegoed van Berthold Gunster, de grondlegger van het Omdenken en auteur van negen bestsellers hierover.

Waarom deze show op het Flexival? Omdat wij geloven dat een meer proactieve manier van kijken enorm kan helpen bij het agenderen en waarderen van de ondergrond. En deze show gaat iets losmaken bij u…

De essentie van de Omdenkshow: niet denken in termen van bedreigingen en beperkingen (ja-maar-denken), maar denken in kansen en mogelijkheden (ja-en-houding). Het verschil tussen pechvogels en geluksvogels. De show is populair in trainingsland: al 500.000 deelnemers en volgens velen de beste training. De Omdenkshow laat in 75 minuten op indringende en onontkoombare manier de voordelen zien van omdenken: innovatie, creativiteit en inspiratie.

11.00-12.30 uur | Sessieronde 1

Stadsplanning Arnhem (hoorcollege)

Van problemen naar (ondergrondse) mogelijkheden in stadsplanning

Arnhem werd in 2006 benoemd tot ‘Ondergrondse Hoofdstad van Nederland’. Die eretitel had de stad te danken aan ambitieuze ondergrondse projecten zoals het Watermuseum, de Dansacademie van ArtEZ, de Historische Kelders en het ondergrondse afvaltransportsysteem (OAT) van station Arnhem Centraal. We zijn ruim tien jaar verder. Hoe functioneren nu al die ondergrondse projecten? Welke waarde voegen zij toe aan de stad? Dragen ze bij aan de uitdagingen waarvoor de stad anno nu gesteld staat, waarbij duurzaamheid, concurrentiekracht en ontmoetingsruimte de sleutelwoorden zijn? En tot slot: hoe gaat Arnhem de toekomstige uitdagingen aan en welke rol speelt de ondergrond daarbij?

Uw docent: Jos Verweij was tot voor kort werkzaam bij de gemeente Arnhem als senior adviseur stedelijke planning, onder meer als projectmanager structuurvisie, projectmanager gebiedsontwikkeling. Ook was Jos betrokken bij de programma’s ‘Energy made in Arnhem’ en ‘Attractive Innercity’. Jos Verweij is nu gepensioneerd en werkzaam als adviseur ruimtelijke planning in zijn bedrijf met de toepasselijk naam ‘De vrije ruimte’.

Waardedenken bij Haagse tramtunnel (debat)

Miljoenen batenoverschrijding bij Haagse tramtunnel

Nederland kent honderden ondergrondse gebouwen en tunnels. Wat dat in euro’s gekost heeft, kunnen we met een rekenmachine uitrekenen. Maar wat is de waarde van al die ondergrondse projecten? Wat is meervoudig ruimtegebruik, ruimtelijke kwaliteit en een goede bereikbaarheid waard? Het COB brengt die waarde momenteel in beeld door een flink aantal gerealiseerde projecten achteraf te bekijken (‘ex post mkba’ heet dat). We kijken niet alleen naar geld, maar ook naar besluitvorming en gehanteerde argumenten. Op het Flexival komen de eerste resultaten van de Haagse tramtunnel aan bod en wordt u gevraagd te reflecteren en mee te denken op het vervolg. Werk actief mee aan dit groeiboek!

Uw docenten: Lidwien Besselink is managing partner bij Triple Bridge en senior adviseur op het werkveld ondergrond, water, energie en governance. Ze richt zich op het ondersteunen van opdrachtgevers, zowel op inhoud als proces. Lidwien is projectleider van het COB-project Waarde van ondergronds bouwen. Bert van Eekelen is proces- en programmamanager, adviseur, trainer, mediator en medeoprichter van VPR consultants. Hij verbindt inhoud, proces en relaties bij opgaven binnen infrastructuur, gebiedsontwikkeling en bouw. Bert was ruim negen jaar betrokken als manager Integraal Ontwerp bij Zuidasdok. Sebastiaan Buisman is student Technische bestuurskunde aan de TU Delft. In het kader van zijn masterscriptie heeft hij het besluitvormingsproces en de ruimtelijke effecten van Het Souterrain in Den Haag in beeld gebracht. Olaf Koops is regionaal econoom en medeoprichter van Netherlands Economic Observatory (NEO). Hij heeft ruime ervaring in het opstellen van maatschappelijke kosten-batenanalyses bij gebiedsontwikkeling. Olaf trekt spoor A binnen het COB-project Waarde van ondergronds bouwen.

Beleid voor kabels en leidingen? (presentatie én gesprek)

Te midden van de moeilijkheid ligt de mogelijkheid – Einstein

In deze sessie veel moeilijkheden rondom kabels en leidingen. Maar ook (gerealiseerde) mogelijkheden! Bij een bodemsanering is in schone grond een kabelbed aangelegd. Waarom leggen partijen hun kabels buiten dit schone bed in de vervuilde grond? Dit vraagt om beleid! Arnhem werk daaraan en deelt de gedachten hierover. En Arnhem hoort graag uw gedachten! Vervolgens duiken we in een zeer complex project. ‘De moeder aller Arnhemse riolen’ verkeert in zeer slechte staat. Dit negentiende-eeuwse monument (1870) heeft een stevige renovatie ondergaan. Nu op het Flexival en later dit jaar op National Geographic (echt waar!). Tot slot: op veel plekken wordt erover gesproken, maar Arnhem hééft gewoon een ondergronds afvaltransportsysteem (OAT). Wat zijn nu de ervaringen van de gemeente Arnhem hiermee? En wat kunnen andere partijen hiervan leren?

Uw docenten: Hein den Hartog is werkzaam als adviseur beheer bij de gemeente Arnhem. Hij is onder meer betrokken bij het volledige proces van kabels en leidingen in Arnhem en het tegengaan van verrommeling en onnodige objecten in de openbare ruimte. Clemens Berntsen is senior beleidsmedewerker afvalbeheer bij de gemeente Arnhem. Hij was betrokken bij de realisatie van het ondergronds afvaltransportsysteem.

13.30-15.00 uur | Sessieronde 2

De sokkenshow

Als je loslaat, heb je twee handen vrij

Trek uw stofjas aan en ga direct aan de slag bij ‘De gebroeders Sok’. De klant wil namelijk nu sokken. NU! Zakjes en elastieken, inputjes en outputjes vliegen alle kanten op. En de klant blijft maar vragen: meer, sneller, beter. Sokken vallen van de lopende band. De klant vraagt om uitleg. Uw collega’s gaan steeds harder werken. Ze gedragen zich vreemd, maar toch ook zo… bekend! Pas als de stroom van orders afneemt, is er tijd om de prestaties te evalueren. Het leek nog wel zo simpel. De praktijk is weerbarstig. De Sokkenshow laat u de basisprincipes van processen, procesontwerp en processturing ervaren. Als het niet direct lukt om een optimaal proces te organiseren, krijgt u een herkansing. Als u de klant en het werkproces wat beter kent, kunt u slimmere keuzes maken. Meestal helpt dat: de samenwerking verbetert en de klanttevredenheid neemt toe. De Sokkenshow is een must voor iedereen die omdenken aan den lijve wil ervaren.

Uw sokkenkoning: Philippe van Hees is een ervaren consultant op het gebied van proces- en ketenmanagement. Hij heeft veel projecten gedaan in de zakelijke dienstverlening en bij (decentrale) overheden zoals gemeenten, waterschappen en het openbaar ministerie. Hij is mede-initiatiefnemer, -oprichter en -eigenaar van De Processpecialisten.

De Maand van de Onderwereld Rotterdam (interactief)

Om gelukkig te zijn moet je iets doen waar je gelukkig van wordt – Johan Cruijf

De gemeente Rotterdam organiseert voor de vijfde keer de Maand van de Onderwereld. Wat ooit begon als experiment om de ondergrond als kans op de kaart te zetten (resultaat van omdenken!), is uitgegroeid tot een volwassen evenement met tal van activiteiten rondom de ondergrond. De grondleggers van de Maand van de Onderwereld nemen u in hun verhaal. We bepalen gezamenlijk de meerwaarde van het concept en verkennen de mogelijkheden om het te kopiëren naar andere organisaties en naar concrete projecten. En: kunnen we een nationale Maand van de Ondergrond organiseren? De resultaten van deze sessie worden na het Flexival verder uitgewerkt in een kleine werkgroep.

Uw docenten: Joost Martens is adviseur beheer ondergrond bij de gemeente Rotterdam en de drijvende kracht achter het concept van de Maand van de Onderwereld. John de Ruiter is adviseur ondergrond bij de gemeente Rotterdam en de initiatiefnemer van de Maand van de Onderwereld. Joost en John zijn daarnaast betrokken en enthousiaste leden van de Carrousel Ondergrond en ordening.

Klimaatuitdagingen in Waasstad (gaming)

In het verleden gebeurt niets meer – Eckhart Tolle

Een van de grote maatschappelijke uitdagingen van deze eeuw: klimaatbestendigheid! Ook Waasstad staat voor deze uitdaging. Vandaag gaan we hieraan samenwerken. Dat betekent compromissen sluiten, maatschappelijk draagvlak zoeken en maatregelen nemen. Je ziet direct hoe beslissingen uitwerken. Je ziet hoe de rivier verandert, je krijgt te horen hoe de bevolking reageert op gebeurtenissen binnen en buiten het Waasgebied en hoe het maatschappelijk draagvlak voor maatregelen zich ontwikkelt. Zo moet je in samenwerking een eeuw de rivier beheren. De serious game Waasstad en het achterliggende model werden ontwikkeld door Deltares, Universiteit Maastricht, Universiteit Utrecht, Universiteit Twente, Carthago Consultancy, Pantopticon en het KNMI.

Uw docent: Willem van Deursen is adviseur op het gebied van water en ruimte. Hij heeft veel projecten gedaan rondom klimaatadaptatie, zowel nationaal als internationaal (met name Azië). Hij is oprichter en eigenaar van adviesbureau Carthago.

Excursie Arnhem CS en meer…

Als het geschied is, komt ook de dwaas tot inzicht – Erasmus

Niet veel woorden, gewoon meegaan: excursie met heel veel ondergrond: Erfgoedhuiscentrum, het Moerriool, kabels-en-leidingentunnel, ondergronds afvalsysteem, Arnhem CS… Wow! We vertrekken vanuit Rozet naar de terminal van het ondergrondse afvaltransportsysteem. Daar starten we de toer.

Uw excursieleider: Clemens Berntsen is adviseur Beheer openbare ruimte en was nauw betrokken bij de realisatie van het ondergrondse afvaltransportsysteem.

15.00-16.30 uur | Sessieronde 3

De mens als stadsdier (hoorcollege)

Je kunt de golven niet stoppen, maar je kunt wel leren surfen – Lao Tze

Meer dan de helft van de wereldbevolking woont in de stad. En Nederland kan gezien worden als één groot stadslandschap. Niet vreemd dat er in dat perspectief veel gezegd en geschreven wordt over de stad. Filosoof Jan-Hendrik Bakker brengt voor ons veel van dat alles samen en legt verbanden tussen filosofie, literatuur, architectuur en populaire cultuur. Krijg zicht op het stadsleven, op onze veranderende stijl van wonen en het stempel dat de stad drukt op ons bewustzijn. Na een kort hoorcollege gaan we samen verder filosoferen. Samen omdenken: zoeken, tasten en ontdekken wat de stad ons heeft gebracht en zal brengen. Welke uitdagingen staan er te wachten? En wat is de verhouding tussen stad en ommeland? En wat willen we onderstrepen of toevoegen vanuit het perspectief van de ondergrond? Welkom in Megapolis!

Uw docent: Jan-Hendrik Bakker studeerde filosofie, psychologie en literatuur. Hij publiceerde onder meer de boeken ‘Welkom in Megapolis – Denken over wonen, stad en toekomst’ en ‘Grond – Pleidooi voor aards denken en een groene stad’.

Pilot Omgevingswet en ondergrond

Niet kleuren binnen de lijntjes, maar je eigen lijnen trekken

We weten het allemaal: in 2019 treedt de Omgevingswet in werking. Dé kans voor omdenken: proactief aan de slag om de ondergrond in de omgevingsvisie te integreren. Als u dit moment mist, als u de ondergrond niet weet te verbinden met de omgevingsvisie, dan lukt het u nooit. Diverse gemeenten zijn al voorgesorteerd en delen vandaag hun ideeën en beoogde aanpak, maar ook hun vragen en twijfels. We gaan in gesprek en formuleren bouwstenen voor de pilot Ondergrond in de omgevingsvisie. Na de sessie zullen we in een kleiner werkverband de pilot handen en voeten geven.

Uw docenten: Henk Puylaert is een ervaren adviseur op het terrein van gebiedsontwikkeling en ondergrond. Hij is nauw betrokken bij de vraag hoe de ondergrond te verbinden met leefomgeving (mede in het licht van de Omgevingswet). Hij is mede-oprichter en -eigenaar van H2Ruimte. Jeroen Brouwer is beleidsmedewerker Omgevingskwaliteit bij de gemeente Katwijk. Hij is de initiatiefnemer van tal van projecten op het raakvlak van ondergrond en ruimte binnen de gemeente, waaronder het Bodemboek Katwijk en de CoP Netwerk bodem en ondergrond Leidse regio.

Excursie Arnhem CS en meer…

Je wensen zijn een voorgevoel van wat je in staat bent daadwerkelijk te realiseren – Goethe

Niet veel woorden, gewoon meegaan: excursie met heel veel ondergrond: Erfgoedhuiscentrum, het Moerriool, kabels-en-leidingentunnel, ondergronds afvalsysteem, Arnhem CS… Wow!We vertrekken vanuit Rozet naar de terminal van het ondergrondse afvaltransportsysteem. Daar starten we de toer.

Uw excursieleider: Clemens Berntsen is adviseur Beheer openbare ruimte en was nauw betrokken bij de realisatie van het ondergrondse afvaltransportsysteem.