Duplex tunnel als ideale stadstunnel

22 januari 2014 | DOOR: Guus Nieuwenhuys

Veel stedelijke hoofdwegen zijn overbelast. Ze werden niet ontworpen voor de huidige, grote verkeersstromen. Het gevolg is dat autoverkeer stagneert en de leefbaarheid voor bewoners langs en rondom deze wegen te wensen overlaat. Verkeersvoorspellingen gaan uit van een aanzienlijke groei van het autoverkeer, waardoor stagnaties en sluipverkeer verder toenemen en de kwaliteit van leven langs en rondom deze wegen verder achteruit gaat.

Het verkeer op de stedelijke hoofdwegen bestaat veelal uit bestemmingsverkeer en doorgaand verkeer. Een mogelijke oplossing is dit verkeer over grotere afstanden van elkaar te scheiden door het doorgaand verkeer in een tunnel te verwerken. Een duplex-tunnel biedt hiervoor een elegante oplossing.

Het concept

In de tweede ringweg rond Parijs, de A86, ligt een duplex-tunnel: een geboorde tunnel met twee rijlagen boven elkaar (één rijlaag voor elke richting), waarin vrachtverkeer niet is toegestaan. Dit is een geschikt concept voor in een stad, omdat het aandeel van vrachtverkeer daar meestal gering is. Wel moet de doorrijhoogte worden aangepast (in Parijs is deze twee meter) om ook grotere bestel- en taxibussen te kunnen accommoderen.

Voor de duplex-tunnel gelden zodoende de volgende specificaties:

Gestapelde rijlagen
Geen vrachtverkeer. Het weglaten van vrachtverkeer heeft zowel voordelen voor de tunnelveiligheid (zie hieronder), als voor de dimensies van de tunnel, de hellingspercentages voor in- en uitritten en de hellingen binnen de tunnel.
Maximale rijhoogte van 2,8 meter
Elke rijlaag heeft twee rijstroken en een vluchtstrook
Maximum snelheid 50 km/u

In vergelijking met een conventionele tunnel met twee rijlagen naast elkaar kan de duplex-tunnel ongelijkvloers aansluiten op belangrijke kruisende wegen. Dat is een groot voordeel, want in een stad wordt het doorgaande of wijkoverschrijdende verkeer op maaiveld gehinderd door kruisende wegen, die zijn aangesloten via een kruispunt met verkeerslichten of via een rotonde. Al gauw halveert de capaciteit op zo’n stedelijke hoofdweg door gelijkvloerse kruisingen. Bij een tweebaansweg geldt als vuistregel dat de maximumcapaciteit bij gelijkvloerse kruisingen 1800 voertuigen per uur per rijrichting (vtg/u/r) bedraagt, ten opzichte van 3600 bij ongelijkvloerse kruisingen. Een duplex-tunnel met twee rijstroken heeft een capaciteit van 3600 vtg/u/r.

Leefbaar en veilig

Het zal duidelijk zijn dat de leefbaarheid op het maaiveld aanzienlijk verbetert door het minder stoppen, stilstaan en optrekken van het doorgaande autoverkeer, dat nu in de tunnel rijdt. Er is geringere luchtvervuiling en minder verkeerslawaai, maar ook extra ruimte op het maaiveld voor voetgangers, fietsers en OV.

De veiligheid op het maaiveld neemt toe door het wegleiden van het doorgaande verkeer (uitgezonderd vrachtwagens) naar de tunnel, waardoor de bestaande kruisingen minder worden belast en er meer ruimte beschikbaar komt voor het maaiveldverkeer.

De veiligheid ín de tunnel wordt met name vergroot door het ontbreken van vrachtverkeer. Het weren van vrachtwagens is in een stadstunnel over het algemeen geen groot probleem, aangezien zij slechts een gering percentage vormen van het totale doorgaand verkeer. De duplex-tunnel in Parijs werd in 2010 door de EuroTAP (European Tunnel Assessment Programme) uitgeroepen tot de veiligste autotunnel van Europa. Aangezien tunnelveiligheid hoog op de agenda staat van het ministerie van IenM, is het ontbreken van vrachtverkeer daarom een groot pluspunt.

De tunnelveiligheid is verder groot door de homogeniteit van het tunnelverkeer; qua grootte (ontbreken vrachtwagens) en door beperking van de toegestane snelheid, waardoor snelheidsverschillen tussen voertuigen onderling laag zullen zijn. Daarnaast worden voertuigbestuurders veel minder afgeleid of opgehouden. Er zijn geen overstekende fietsers en voetgangers, spelende kinderen, scooters, reclameborden, parkerende pakketdiensten en vuilniswagens, uitstappende mensen, in- of uitvoegend OV of lastige weersinvloeden.

Mocht er een ongeluk plaatsvinden tussen de relatief kleine voertuigen en met de relatief lage snelheid in de duplex-tunnel, dan blijft de schade beperkt en is de kans op zwaar letsel minder groot. De aanwezige brandblusmiddelen in een stadstunnel zijn over het algemeen voldoende om een beginnende brand te blussen (de duplex-tunnel bij Parijs is uitgerust met een hogedruk nevelinstallatie, waarbij secties van tachtig meter kunnen worden bediend om vuur te koelen en rookontwikkeling te onderdrukken).

Aanleg

Binnen stedelijke gebieden zijn allerlei conventionele systemen met succes gebruikt voor de aanleg van tunnels. Er zijn echter ook geschikte innovatieve technieken. Zo kunnen de zijwanden van de tunnel met hydraulische vijzels de grond in worden getrokken. De wanden vormen dan de bouwkuip. De kans op schade is bij het aanleggen gering; deze methode wordt zelfs zeer dicht tegen bebouwing toegepast. Een voordeel is verder dat de componenten in de fabriek gemaakt worden, waardoor een constante kwaliteit wordt verkregen. De bouwtijd kan relatief kort worden, hetgeen in een stedelijke omgeving grote voordelen biedt.

Conclusies

De duplex-tunnel zorgt voor een betere leefomgeving op het maaiveld. De luchtverontreiniging en het verkeerslawaai worden minder. Er is meer ruimte voor het lokale verkeer op het maaiveld.
De capaciteit voor het doorgaande verkeer wordt groter en de rijtijden worden aanzienlijk verkort door het ontbreken van gelijkvloerse kruisingen. De capaciteit wordt met twee rijstroken per rijrichting 3600 vtg/u. De capaciteit van het maaiveld blijft daarbij onveranderd beschikbaar.
Een duplex-tunnel is zeer veilig door het ontbreken van vrachtverkeer. De veiligheid is verder groot door het zeer homogene karakter van het tunnelverkeer.
Conventionele én innovatieve aanlegsystemen lenen zich goed voor de bouw van de duplex-tunnel in stedelijk gebied.