“Mooi om te zien dat de kennis echt gebruikt wordt”

Het Fonds Fysieke Leefomgeving (FFL) heeft cofinanciering toegezegd voor het Kennisarena-project Verduurzaming kabels-en-leidingenbranche. In dit project wordt gewerkt aan een maatregelencatalogus voor de sector op het gebied van energie (emissiereductie), materialen (circulariteit) en omgeving (water, bodem, ecologie). “Dit past binnen ons streven om praktisch toepasbare kennis voor overheden te ontwikkelen en ontsluiten”, zegt Jan-Paul Boutkan, voorzitter van de programmaraad van het FFL.

Het verduurzamingsproject is niet het eerste COB-project dat door het FFL medegefinancierd wordt (zie afbeeldingen). De ondergrondse kabels-en-leidingeninfrastructuur is een belangrijk speerpunt voor het fonds. “Bij het FFL speelt de balans tussen onder- en bovengrond altijd een rol en die balans verandert”, vertelt Boutkan. “Een paar jaar geleden lag het accent bij de energietransitie vooral op windmolens en zonnepanelen. Nu daalt het besef in dat er meer moet gebeuren, waaronder het uitbreiden en aanpassen van de ondergrondse kabels-en-leidingeninfrastructuur.”

“In ons koersdocument hebben we vastgelegd dat we een bijdrage willen leveren aan kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid binnen de openbare ruimte.”

De ontwikkelingen die nu spelen, de energietransitie, klimaatadaptatie, de woningbouwopgave en verbetering van de leefbaarheid in steden, zijn geen van alle mogelijk zonder ondergrondse kabels en leidingen, weet Boutkan. “In ons koersdocument hebben we vastgelegd dat we een bijdrage willen leveren aan kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid binnen de openbare ruimte. Daarbij komt ook het COB om de hoek kijken. Bijvoorbeeld waar het gaat om het beperken van hinder bij graafwerkzaamheden, en nu om duurzaamheidsmaatregelen voor de kabels-en-leidingensector.”

Boutkan waardeert de COB-aanpak mede omdat daarbij mensen uit het veld betrokken zijn. “Je kunt ervan uitgaan dat wat er uitkomt, ook werkt. Mensen gaan de maatregelen uit zo’n groeiboek daadwerkelijk toepassen en dan volgt een olievlekwerking. De kracht van het COB zit ‘m in het samen doen en samen leren. Het gaat om collectieve kennis, net als bij het FFL. Betrokken partijen hebben daar direct profijt van.”

Kennisontwikkeling voor de leefomgeving

Het FFL draagt bij aan collectieve kennisontwikkeling. Het fonds ontvangt jaarlijks anderhalf tot twee miljoen euro uit een vrijwillige opslag (meestal 0,15%) in bouwcontracten waar overheden opdrachtgever zijn. Dit geld wordt ingezet ten behoeve van kennisontwikkeling en -deling op het gebied van kwaliteitsverbetering van openbare ruimte, infrastructuur en mobiliteit. Er is extra aandacht voor de activiteiten van aanvragers die ervoor zorgen dat kennis daadwerkelijk in het werkveld wordt toegepast. Jaarlijks worden zo’n vijftig projecten medegefinancierd, onderverdeeld in vier deelprogramma’s:

Maximaliseren van het evenwicht tussen mobiliteit, veiligheid en milieu.
Realiseren van toekomstbestendige infrastructuur.
Rationaliseren en professionaliseren van beheer.
Verbeteren van opdrachtgeverschap.

De koers van het FFL wordt bewaakt door een programmaraad, waarin gemeenten, provincies, Havenbedrijf Amsterdam en het Rijksvastgoedbedrijf vertegenwoordigd zijn. Het COB is partner binnen het zogeheten kenniscollectief van het FFL, waar ook CROW, Rioned, NEN en Stichting Managing Public Space deel van uitmaken.

Koersvast

Het concept waarbij overheden gezamenlijk bijdragen aan kennisontwikkeling, bestond al langer onder de naam Fonds Collectieve Kennis Civiele Techniek (FCK-CT). Met de hernoeming naar FFL eind 2021 is ook een koersdocument opgesteld. Boutkan: “We zijn veel nadrukkelijker gaan kijken naar de toepasbaarheid en de impact van de te ontwikkelen kennis. Voorheen lag de focus meer op het op te leveren kennisproduct en hadden we weinig zicht op hoe die producten gebruikt werden. Nu is doorwerking van kennis, het praktisch toepassen ervan, een aspect dat onderdeel uitmaakt van de toewijzing. Het spel dat het COB ontwikkelde om kennis op het gebied van graafschade verder te brengen, is een mooi voorbeeld. De serious game van Samen zonder schade helpt betrokkenen meer inzicht te krijgen in waarom besluiten in bepaalde fasen van een proces worden genomen.”

Effectiviteit

In de loop der jaren heeft het FFL een enorme hoeveelheid kennis helpen ontwikkelen. Het aantal projecten dat jaarlijks ondersteund kan worden, zal naar verwachting niet substantieel stijgen. Het FFL verwacht wel de effectiviteit te kunnen verhogen. Boutkan: “Koen van Haasteren, die als hoofdaannemer alle projectaanvragen begeleidt, voert gesprekken met onze partners binnen het kenniscollectief om de aanvragen goed scherp te krijgen. Daarnaast willen we meer aandacht genereren voor de resultaten. We willen overheden laten zien wat er met behulp van hun vrijwillige bijdragen aan het fonds allemaal wordt gerealiseerd. We zetten onder andere de nieuwe website en de nieuwsbrief in om resultaten te delen en de toegevoegde waarde van het FFL te promoten.”