Geslaagde afzinkoperatie bij Leeuwarden

De Haak om Leeuwarden, een nieuw stuk snelweg om de bereikbaarheid van de stad te verbeteren, gaat bij Ritsumasyl onder het Van Harinxmakanaal door. Voor de aanleg van deze kruising is de afzinktechniek toegepast. Echter zonder pontons of mobiele kranen; alleen het drijfvermogen en de stabiliteit van de aquaductbak werden benut. Een oude techniek in een nieuw jasje.

Voor de aanleg van De Haak om Leeuwarden werken Rijkswaterstaat, de provincie Friesland en de gemeente Leeuwarden samen. Het project is verdeeld over vier contracten, waarvan de kruising met het Van Harinxmakanaal – het Richard Hageman Akwaduct – er een is. Boskalis Nederland is de hoofdaannemer voor dit werk. Het bedrijf heeft ervoor gekozen de bak voor het aquaduct in een bouwkuip direct naast het kanaal te bouwen en het vervolgens via de afzinktechniek op z’n plaats te brengen. De voorbouwlocatie is vervolgens omgebouwd tot toerit van de weg onder het kanaal. Voor het opdrijven, transporteren en afzinken van de bak heeft Boskalis Nederland de civiele aannemer Van Hattum en Blankevoort van het VolkerWesselsconcern ingeschakeld.

Bouwkuipen

De bouwwerkzaamheden zijn in januari 2013 gestart met de aanleg van bouwkuipen aan beide kanten van het kanaal. De bouwkuip aan de zuidzijde is gebruikt voor de aquaductbak die 32 meter breed, 47 meter lang en 13,5 meter hoog is en ruimte biedt aan drie tunnelbuizen. Twee buizen zijn voor de vierbaans snelweg en een is er voor een parallelweg. Op de oevers van het kanaal heeft Boskalis Nederland landhoofden gebouwd, elk met vier vaste en twee tijdelijke vijzels, en met een stalen profiel als contactpunt tussen de landhoofden en aquaductbak.

(Beeld: Verdult – Kennis in beeld)

Oude techniek

Nadat de aquaductbak en de landhoofden gereed waren, kon gestart worden met de voorbereidingen voor het afzinken van de bak. Afzinkspecialist Volker Stevin International, zusteronderneming van Van Hattum en Blankevoort, was verantwoordelijk voor dit proces. Als eerste hebben zij de zuidelijke bouwkuip onder water gezet, waardoor de bak – op zijn plaats gehouden met trossen – ging drijven. Vervolgens zijn de steunberm en de damwanden bij het zuidelijke landhoofd verwijderd en kon het transporten, positioneren en afzinken beginnen. Opmerkelijk is dat Volker Stevin International voor de twee laatste stappen geen gebruikgemaakt heeft van pontons of mobiele kranen, maar alleen het drijfvermogen en de stabiliteit van de aquaductbak zelf heeft benut. Deze oude techniek heeft het bedrijf eerder, in 1976, toegepast bij het afzinken van de Prinses Margriettunnel in Uitwellingerga.

“We hebben gekozen voor het toepassen van deze oude techniek in een nieuw jasje vanwege de kostenbesparing”, vertelt Joeri Vinkx van Volker Stevin International. “Het inzetten van pontons en kranen maakt het werk namelijk fors duurder. Consequentie van deze keuze was wel dat de uitvoering net iets meer aandacht vroeg, onder andere omdat we maar heel weinig speling hadden. Zo bedroeg de ruimte tussen de wanden van de landhoofden en die van de bak minder dan 50 millimeter. Dat maakte het manoeuvreren van de bak, waarvoor we gebruik maakten van lieren op het land, extra lastig.”

Oppompprofielen

Op vrijdag 29 augustus 2014 heeft Volker Stevin International de bak uit de bouwkuip gevaren, tussen de landhoofden gepositioneerd en afgezonken. Voor deze werkzaamheden waren oorspronkelijk twee dagen gereserveerd, maar uiteindelijk lukte alles in één dag. Daardoor was de hinder voor de scheepvaart minimaal. Toen de bak exact op zijn plaats was gevaren – waarvoor Volker Stevin International samen met Geovisie gebruikgemaakt heeft van een realtime GPS-systeem gekoppeld aan 3D-visualisaties – zijn de ballasttanks onderin de bak geleidelijk gevuld met water. Hierdoor is de bak gecontroleerd afgezonken. Nadat de bak helemaal goed lag, zijn de aansluitingen tussen de stalen profielen van de landhoofden en die van de bak afgedicht met zogeheten oppompprofielen.

Stilgelegd

Na dit succesvolle afzinken kon Boskalis Nederland verder met de afbouw van de tunnel. De zuidelijke bouwkuip werd leeggepompt, de schotten waarmee de tunnelbuizen aan de kopse kanten waren afgesloten, werden gesloopt en in de middelste tunnelbuis werd ballastbeton aangebracht om de bak verder te stabiliseren. Twee weken na het afzinken, moesten de werkzaamheden worden stilgelegd. Het oppompprofiel aan de zuidzijde begon te lekken en bezweek na enige tijd. Daardoor liepen beide bouwkuipen vol water. Duikers wisten het gescheurde profiel echter vrij snel te verwijderen en te vervangen door een nieuw. Hierdoor bleef de vertraging beperkt en lukte het Boskalis Nederland om op tijd op te leveren.