Ondergrondse infra en de Omgevingswet

Ondergrondse infra en de Omgevingswet op de Kennisarenadag 2023

Gemeenten werken aan omgevingsvisies en -plannen. Hoe zorg je ervoor dat kabels en leidingen met hun inpassingsvraagstukken over aanleg, het zorgvuldig beheren, de besluitvorming en de integraliteit hierin worden meegenomen en wel op zo’n manier dat we daar profijt van hebben in de toekomst? Samen met een team van experts en ervaringsdeskundigen heeft projectleider Petra Mesken (Stantec) handvatten geschreven over hoe je dat nu een beetje handig doet. Zij vertelde daar meer over op 14 februari en deelde uiteraard haar eindrapportage!
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 2MB)

Tijdens de subsessie. Foto: Vincent Basler

Gemeenten bereiden zich op dit moment hard voor op de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Door de VNG worden diverse staalkaarten ontwikkeld voor het omgevingsplan, maar niet over de ondergrondse infra. Het doel van dit project is om handvatten te creëren waarmee kabels en leidingen kunnen worden meegenomen in omgevingsplannen, zodat gemeenten kunnen sturen op een duurzame inrichting van de ondergrond.

Staalkaarten bevatten (juridische) regels die als voorbeeld en inspiratie voor een gemeente kunnen dienen. Het geheel geeft inzicht in de nieuwe mogelijkheden die de systematiek van de Omgevingswet biedt. Op een aantal plekken wordt de ondergrond opgenomen in omgevingsplannen, maar het gaat dan voornamelijk over het voorkomen van bodemverontreiniging, het beheren van historische verontreiniging en over bodemkwaliteit in relatie tot de leefomgeving. De kabels en leidingen met hun inpassingsvraagstukken rondom aanleg, het zorgvuldig beheren, de besluitvorming, de integraliteit komen amper aan bod. Dit is echter wel het moment om ervoor te zorgen dat er over kabels-en-leidingenvraagstukken wordt nagedacht, en dat daar afspraken over worden gemaakt.

Rapportage 2023

Hoe kun je als gemeente de instrumenten van de Omgevingswet effectief hiervoor inzetten? Het COB-netwerk heeft de mogelijkheden tot sturing op de ondergrondse infra onder de Omgevingswet in kaart gebracht. Dit rapport geeft allereerst een beeld van de mogelijkheden die gemeenten zouden willen hebben tot ruimtelijke sturing. Denk daarbij aan het maken van ondergrondreserveringen voor een toekomstig warmtenet, het benutten van privaat terrein of meervoudig ruimtegebruik. Vervolgens wordt stilgestaan bij de Omgevingswet: wat zijn de basisprincipes, welke instrumenten zijn er voor gemeenten en wat betekenen die voor de sturing op ondergrondse infra?
>> Download de rapportage van de kennisbank

Nr.	Omschrijving	Verwachte opleverdatum
1	Programma van eisen.	Gereed
2	Vormen expertgroep en concept-handvatten.	Gereed
3	Verificatie bruikbaarheid.	Gereed
4	Opleveren handvatten.	Gereed

Omschrijving	Draagt bij aan deliverable …
Een representatieve groep bestuurders en beleidsmedewerkers van gemeenten wordt geïnterviewd over de manier waarop zij hun informatie verwerken tot plannen. Daarnaast is binnen het netwerk geïnventariseerd welke onderwerpen noodzakelijk c.q. wenselijk zijn om als voorbeelden te hanteren.	1
Vorming kernteam en twee sessies met vertegenwoordigers van gemeenten.	2
Interviews met elf gemeenten, twee academici en vijf netbeheerders.	1,2
Oriënterende gesprekken met experts.	1,2
Na de zomervakantie zijn – in overleg met het kernteam en op basis van het programma van eisen – twee werksessies met experts en vertegenwoordigers vanuit gemeenten voorbereid.	-
Sessie op 3 november 2022.	2,3
Sessie op 15 november 2022.	2,3
Na afronding van de werksessies zijn de concept-handvatten uitgewerkt in de concept-eindrapportage.	-
Reviewronde concept-eindrapportage en oplevering rapport voor opmaak en eindredactie.	3,4

Meer over het project

Het doel van dit project is om gemeenten een beeld en gevoel te geven bij de manier waarop het onderwerp kabels en leidingen een plaats kan krijgen in de tactische en strategische beleidsstukken die de gemeente dient op te stellen als de Omgevingswet in werking treedt. De doelgroep bestaat uit bestuurders, beleidsmedewerkers en adviseurs van gemeenten.

Het project levert een aantal praktische handvatten op in de vorm van voorbeeldregels voor het omgevingsplan, mogelijkheden voor maatwerkregels of maatwerkvoorschriften, ideeën voor een programmatische aanpak en het delen van goede voorbeelden, met gedachtegang en voorbeeldteksten. Hierbij wordt rekening gehouden met verschillende categorieën van gemeentes en wordt waar nodig verwezen naar al bestaande hulpmiddelen, zoals casco’s en juridisch-technische uitleg. De staalkaarten leveren hierop een aanvulling. Het uiteindelijke product bestaat uit een een waaier/menukaart met staalkaarten voor de verschillende beleidsstukken die een gemeente op basis van de Omgevingswet dient op te stellen.

Aanpak

Om dubbel werk te voorkomen, is gestart met het verzamelen van de juiste achtergrondinformatie. Er is een representatieve groep bestuurders en beleidsmedewerkers van gemeenten geïnterviewd naar de manier waarop zij hun informatie verwerken tot plannen. Daarnaast is binnen het netwerk geïnventariseerd welke onderwerpen noodzakelijk c.q. wenselijk zijn om als voorbeelden te hanteren. Op basis van de uitkomsten is een programma van eisen voor de inhoud vastgesteld en een aantal concepten uitgewerkt. Er is een expertgroep gevormd, waarmee de concepten zijn afgestemd. In twee bijeenkomsten is vervolgens verkend hoe de omgevingswetinstrumenten kunnen worden ingezet voor sturing op de ondergrond. Hierbij waren stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten en strategen aanwezig.

In het einddocument is basisinformatie opgenomen over hoe omgevingsplannen zich verhouden tot andere sturende zaken.

Ondergrondse infra en de Omgevingswet