Symposium Regie door samenwerking in de ondergrond
Op woensdagmiddag 10 juli 2024 organiseerde de gemeente Leiden het symposium ‘Regie door samenwerking in de ondergrond’ in het Event Convention Center in Leiden. De gemeente Leiden ging met de deelnemers in gesprek over wat er bereikt is op het gebied van samenwerking in de ondergrond en hoe met belangrijke partners in de stad, zoals Dunea en Liander, de ruimtelijke uitdagingen worden opgepakt.
Deze samenwerking bevindt zich op verschillende niveaus in verschillende stadia, waarbij al verschillende mijlpalen zijn bereikt. Voldoende redenen voor deze feestelijke bijeenkomst waarbij de gemeente inspiratie en ervaringen met u deelde. Daarbij was er veel gelegenheid om met elkaar in gesprek te gaan over de toekomst van samenwerking in de ondergrond.
Regie en samenwerking
De vraag naar regie in de ondergrond is groot gezien de opgaven waar gemeenten en netbeheerders voor staan. Klimaatmaatregelen (adaptatie en mitigatie), de energietransitie, vervangingsopgaven, woningbouw; werkelijk alles is urgent en alles is belangrijk. Leiden en haar netbeheerders laten zich echter niet uit het veld slaan. Zij zoeken juist de samenwerking en gaan met elkaar deze uitdagingen aan vanuit verschillende kanten en op verschillende niveaus.
Zo zijn er op strategisch en tactisch niveau samenwerkingsafspraken gemaakt, uitgevoerd en verbeterd. Deze zijn opgenomen in een convenant waarvan de nieuwe versie op 10 juli is ondertekend en gepresenteerd.
Operationele samenwerking
Op operationeel niveau is eveneens de samenwerking gevonden, want het verticaal kabels en leidingen systeem (VKLS), waarin netten verticaal gestapeld worden, is daadwerkelijk de grond in gegaan. Hoe moeten we werken in deze nieuwe ordening? Hiervoor stak de gemeente Leiden haar nek uit en alle leidingexploitanten in Leiden hebben het aangedurfd om het te gaan testen. Op 10 juli is het officiële startsein gegeven voor de Living Lab Fase.
Programma
Plenaire gedeelte: onder leiding van Bely Voskamp was op het podium te zien:
- Presentatie van het Nationaal programma Bodem en Ondergrond door Karin Blaauw van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat;
- De gemeente Leiden, Dunea en Liander ondertekenden het vernieuwde convenant voor hun samenwerking;
- De start van de living lab fase van het verticaal kabels en leidingen systeem (VKLS) met de deelnemende partijen.
>> Bekijk hier de plenaire presentatie (pdf, 2,3 MB)
>> Bekijk hier het filmpje over de lancering van de Living Lab Fase van het VKLS
Subsessies – ronde 1
Thema Infrastructuur – zaal ’the Space’
Ruimte maken onder de grond door verticale ordening van kabels & leidingen – Unieke samenwerking in de ondergrond
door Pieter van Leeuwen van de gemeente Leiden en Shahrzad Shadmanhaghighi van de TU Eindhoven
In binnenstedelijke gebieden is het puzzelen met ruimte voor woningen, wegen, parkeren en groen. Maar ook onder de grond is het een drukte van jewelste. Daar liggen kabels, leidingen, het riool, wortels van bomen, drainage en we moeten ook ruimte maken voor de energietransitie. De ondergrondse infrastructuur moet daarom geordend worden om alles passend te krijgen. Een innovatieve potentiële oplossing is het Verticaal kabels- en leidingensysteem (VKLS). Daarnaast kan dit bijdragen aan het flink beperken van de jaarlijkse € 40 miljoen aan kosten door graafschade. Tevens kan dit leiden tot een betere ordening en hervindbaarheid van kabels en leidingen. Het onderzoek is gestart.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 5 MB)
Thema Integraal programmeren – zaal ’the Lodge’
Planafstemming in de ondergrond opzetten met de Samenwerkwijzer
door Hanneke Zindel en Eefje van Woerkom van stichting Mijn Aansluiting
Met de toenemende druk op de volle ondergrond vanwege de energietransitie, de klimaatopgave, de verstedelijking en de vervangingsopgave van kabels en leidingen, wordt het samenwerken tussen alle stakeholders er niet gemakkelijker op. Er zijn immers veel partijen die de grond in moeten: overheden (gemeenten, provincies, waterschappen), woningcorporaties en netwerkbedrijven. En waar ruimte, tijd, geld en capaciteit schaars worden, is een integrale afstemming nodig om tot een goed resultaat te komen. Maar waar te beginnen? Wie heeft er tips? Wat zijn de valkuilen? Zijn er voorbeelden beschikbaar en waar zijn die te vinden? Het antwoord op al deze vragen, is te vinden in de Samenwerkwijzer. Een stappenplan waarin precies staat beschreven hoe je een samenwerking opzet, inclusief voorbeelden, templates, toelichtende documenten zodat je niet het wiel opnieuw uit hoeft te vinden.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 780 kB)
>> Bekijk hier het filmpje ‘Integraal afstemmen – een kwestie van beginnen’
Thema ICT – zaal ’the Cabin’
Data om te verbinden (I): Hoe het Grand Design voor de Ondergrond datagedreven werken in Leiden mogelijk maakt.
door Merle Gormley van de gemeente Leiden (Rudi Zoet van het COB is gastspreker)
Leiden heeft net als elke andere stad in Nederland te maken met verschillende transities en maatschappelijke opgaven die allemaal om ruimte in de ondergrond vragen. Een actueel voorbeeld is de energietransitie. De ruimte die benodigd is om de gevraagde infrastructuur voor netcongestie en warmtetransitie te realiseren is voor een groot deel ook benodigd om andere beleidsdoelstellingen waar te maken. Zo bijvoorbeeld op het gebied van ‘water en bodem sturend’ en klimaatadaptatie. Merle Gormley (gemeente Leiden) neemt de deelnemers mee in het ontwikkeltraject Grand Design dat in november 2023 is gestart. Zij laat zien hoe de gemeente met datagedreven werken meer grip krijgt op netcongestie en hoe verbinding gelegd wordt met andere ruimtelijke opgaven in de ondergrond.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 2,9 MB)
Thema Regie – zaal ’the Square’
Lokale opgave en daarmee samenhangende keuzes in de boven-en ondergrond.
door Mhamed el Makhloufi en Kirsten Steunenberg van Liander
Gemeente Leiden en Liander werken al jaren samen aan de energie-infrastructuur in de gemeente. Helaas merken we echter dat het huidige tempo van uitbreiden en de huidige investeringen nog niet voldoende zijn. Om niet tegen grenzen aan te blijven lopen, is het nodig om nú samen keuzes te maken voor het energiesysteem van de toekomst.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 5,3 MB)
Subsessies – ronde 2
Thema Infrastructuur – zaal ’the Space’
Sectorale afstemming Vewin en EnergieNL
door Eva Aarts en Martin Matthijsse van Dunea
De energietransitie zorgt voor een nieuwe dynamiek in de ondergrond. Dit biedt voor drinkwaterbedrijven als beheerder van ondergrondse infrastructuur zowel kansen als bedreigingen. De energietransitie biedt een kans om de regie in de ondergrond te borgen. Een bedreiging is een toename van de temperatuur van het drinkwater in het leidingnet, met risico’s voor de drinkwaterkwaliteit – en daarmee de volksgezondheid – tot gevolg. Hoe zit dat precies met de opwarming van drinkwater door warmtenetten? En hoe kunnen partijen in de ondergrond hierover met elkaar afstemmen? In deze deelsessie nemen de Vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland (Vewin) en Dunea het publiek graag mee in deze opwarmingsvraagstukken en delen zij meer over de totstandkoming en de resultaten van een onderzoek van KWR over de onderlinge afstand tussen warmtenetten en de drinkwaterinfrastructuur.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 1,5 MB)
Thema Integraal programmeren – zaal ’the Lodge’
Bottom up, hoe sturend is bodem in de ontwerp-praktijk?
door Tjinta Versteegen en Jos van Wersch van de gemeente Leiden
Binnen een gemeente komt alles samen bij de afdeling ontwerp die zich bezighoudt met het ontwerp van openbare ruimte en daar is dus ook veel gebieds- en locatiekennis. Daarbij is bodem en ondergrond voor ontwerp een steeds belangrijker thema geworden om afwegingen te kunnen maken over de inrichting en het ontwerp. De gemeente Leiden presenteert de geleerde lessen op dit gebied en presenteert haar aanpak. Daarbij worden de ervaringen vanuit de City Deal Openbare Ruimte betrokken en gaan we met elkaar in gesprek over jullie ervaringen en tips.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 9,6 MB)
Thema ICT – zaal ’the Cabin’
Data om te verbinden (II): Samen Digitaal als eerste stap naar een digitaal ecosysteem voor datagedreven werken
door Rudi Zoet van het COB (Merle Gormley van de gemeente Leiden is gastspreker)
Om de uitdagingen rondom netcongestie, ondergrondse ruimtedruk en afstemming van projectplanningen te kunnen beetpakken, zoeken we op gebied van data naar verbinding. Verbinding tussen de vele partijen met belangen in de ondergrond, verbinding tussen datasets, verbinding tussen databronnen en toepassingen, verbinding tussen verschillende use cases en verbinding tussen een landelijke visie en het Grand Design in Leiden. In deze sessie laat Rudi Zoet (COB) een wenkend perspectief zien op basis van het project ‘Samen Digitaal in de Ondergrond’.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 1,8 MB)
Thema Regie – zaal ’the Square’
Nationaal programma Bodem en Ondergrond, onderdeel Ruimtelijke ordening ondergrond bebouwd gebied.
door Meinte de Hoogh van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
In deze sessie wordt u geïnformeerd over het nationaal programma Bodem, Ondergrond en Grondwater en gaan we graag met u het gesprek aan over de opzet van de programmalijn ‘regie op de ruimtelijke ordening van de ondergrond’. We informeren u over de stand van zaken tot nu toe en hoe het proces eruit ziet tot vaststelling.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 1,9 MB)
Thema Vitale bodem – zaal ’the Cube’
Samenwerken in het onbekende: kennisdelen over en onderzoek naar vitale bodems
door Eva van der Zon-Smits van de gemeente Rotterdam
Klimaatadaptatie, vergroening, woningen, energietransitie, biodiversiteit: in de bodem komen diverse transities samen. Op elk afzonderlijk thema vindt samenwerking plaats. Maar hoe zit het met de bodem? Behalve ruimte en regie, vraagt een groot deel van de genoemde transities ook om een vitale, gezonde bodem. Maar we beginnen nu pas te begrijpen wat we daaronder moeten verstaan. Het is dus een uitdaging om op het tempo van de transities mee te bewegen. Een landelijk kennisnetwerk is hierin cruciaal. Hoe pakken we dit het beste op?
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 3,2 MB)
Gemeente Leiden organiseerde het symposium ‘Regie door Samenwerking in de Ondergrond op 10 juli 2024. (Foto: Leiden&Partners)