Vol onder maaiveld

Het wordt te vol in de ondiepe ondergrond, met name in binnensteden. De kwaliteit van de leefomgeving komt onder hoge druk te staan gezien de huidige drukte in de ondergrond én de maatschappelijke opgaven. Zonder structurele veranderingen is het onmogelijk alle ambities te realiseren. De Bouwcampus en het COB bundelen de krachten om samen met een aantal koplopergemeenten oplossingen voor het inpassingsvraagstuk te vinden.

Binnenstedelijk gebied ligt nu al vaak en soms langdurig open vanwege het beheer en onderhoud van de verharding, riolering en overige kabel- en leidingeninfrastructuur. Als we straks op grote schaal aan de slag gaan met maatschappelijke opgaven zoals de energietransitie – opgaven die óók de ondergrond nodig hebben – gaat de stad verder op slot. De uitvoering van de voorgestelde energie- en klimaatmaatregelen komt in het geding. De impact van maatschappelijke ambities op het ruimtebeslag in de ondergrond is bovendien extra groot doordat er geen regie is op de aanleg, beheer en onderhoud van alle afzonderlijke elementen, en de connectie op strategisch en tactisch niveau ontbreekt. Elke individuele ambitie wordt gerealiseerd zonder rekening te houden met het totaalpakket aan wensen.

In het project Vol onder maaiveld is gezocht naar integrale oplossingen om tot een betaalbare en toekomstbestendige inrichting van de stedelijke ondergrond te komen. Een innovatieprogramma moet oplossingen bieden voor de voorziene knelpunten. Dit innovatieprogramma gaat zich richten op echte praktijksituaties; marktpartijen krijgen hierin een belangrijke rol. Er is een groep gevormd van gemeenten die de urgentie onderschrijven, hiermee aan de slag willen en bereid zijn het bestuurlijke lef te tonen om structurele veranderingen te bewerkstelligen.
>> Lees meer over de Koplopergemeenten

Wat er nodig is om structurele veranderingen te realiseren, is onbekend. In proeftuinen van de koplopergemeenten zullen oplossingsrichtingen worden uitgeprobeerd. Daar is ruimte voor fouten, verbeteringen, testen, elkaar opzoeken en discussies. De geleerde lessen en alle ideeën worden verder verspreid door het maken van tools, vormen van expertteams en organiseren van masterclasses. Dit helpt Nederland om de maatschappelijke doelen te halen.

Najaar 2020: doorpakken!

Het co-creatietraject (zie hieronder) heeft zeven innovatieplannen opgeleverd. Op Flexival-tv hebben de innovatieteams hun plannen gepresenteerd. Daarmee is de eerste fase van het project afgerond. Het doel is nu de kansrijke ideeën in praktijk te gaan brengen. Hiervoor kwamen de Koplopergemeenten op 1 september 2020 bij elkaar, want zij kunnen de benodigde proeftuinen en pilotprojecten bieden. De reactie was unaniem: ‘Laten we koplopen!’
>> Lees meer

Co-creatiesessies

Tijdens het co-creatietraject is gezocht naar innovatieve (of zoals een van de kernteamleden zei: woest aantrekkelijke) oplossingen voor het inpassingsvraagstuk. Dat heeft liefst zeven concrete projectplannen opgeleverd.
>> Lees meer over de co-creatiesessies
>> Lees meer over de innovatieplannen

De vertegenwoordigers van de koplopergemeenten kwamen (deels digitaal) bij elkaar op 1 september 2020. (Foto: COB)

Terugblik

De koplopergemeenten hadden een prominente rol op het Flexival op 12 april 2019. Tijdens het plenaire programma heeft Marten Klein van de gemeente Amsterdam, initiatiefnemer van het onderzoek, vertelt waar hij tegenaan loopt. Daarna kwamen de tien aanwezige koplopergemeenten op het podium om zich te presenteren, waarna ze met de gasten in gesprek gingen om kennis te maken en ervaringen uit te wisselen. In hoeverre wordt het vraagstuk bijvoorbeeld herkend, wat zijn mogelijke innovaties en welke impact kunnen die hebben? De gasten liepen van Amsterdam naar Rotterdam, en van Zoetermeer via Breda naar Amersfoort. De input zal worden meegenomen bij het vormgeven van het project.

Op 29 maart 2019 is een aantal gemeenten bij elkaar gekomen op uitnodiging van het COB, de Bouwcampus en de gemeente Amsterdam. Het bleek een zeer productieve middag, waarbij alle aanwezige (en zelfs een aantal niet-aanwezige) gemeenten volmondig ‘JA’ zeiden tegen het gepresenteerde idee en willen deelnemen aan de koplopergroep van gemeenten. Er is een kwartiermakergroep gevormd die aan de slag gaat met het uitwerken van het idee tot een plan. Bovendien gaan een aantal gemeenten tijdens het Flexival kabels en leidingen (12 april 2019) in gesprek met de gasten om het project verder in te vullen.
>> Bekijk presentatie (pdf, 1.8 MB)

Deelnemers

COB -

Locatie: Delft, Van der Burghweg 2
Manon Bouwer, rol: Begeleider/Facilitator
Edith Boonsma, rol: Projectleider

Gemeente Alphen aan den Rijn -

Locatie: Alphen Aan Den Rijn, Stadhuisplein 1
Ed Wesenaar, rol: Lid
Hugo Hoenders, rol: Lid

Gemeente Amersfoort -

Locatie: Amersfoort, Stadhuisplein 1
Janneke Koekoek, rol: Lid
Cora van Zwam, rol: Lid

Gemeente Amsterdam IBA Ingenieursbureau -

Locatie: Amsterdam, Weesperstraat 430
Anica Kortland-Dijkstra, rol: Lid

Gemeente Amsterdam IBA Ingenieursbureau - Gemeente Amsterdam Verkeer en Openbare Ruimte

Locatie: Amsterdam, Weesperstraat 430
Rob Smiers, rol: Lid

Gemeente Amsterdam IBA Ingenieursbureau - Gemeente Amsterdam Dienst Ruimtelijke Ordening

Locatie: Amsterdam, Weesperstraat 430
Lidwien Besselink, rol: Lid
Mark van den Putte, rol: Lid
Marten Klein, rol: Lid
Jan van Schooten, rol: Lid
Patricia Byrne-de Meijer, rol: Lid

Gemeente Breda -

Locatie: Breda, Claudius Prinsenlaan 10
Huub Wirken, rol: Lid
Marianne van Leeuwen, rol: Lid
Jaap Mooij, rol: Lid
Ronald van Heijningen, rol: Lid

Gemeente Den Haag Ingenieursbureau (IbDH) -

Locatie: Den Haag, Spui 70
Henk Hogenbirk, rol: Lid

Gemeente Den Haag Ingenieursbureau (IbDH) - Gemeente Den Haag p/a projectorganisatie

Locatie: Den Haag, Spui 70
Michiel von Konigslow, rol: Lid

Gemeente Den Haag Ingenieursbureau (IbDH) - Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer

Locatie: Den Haag, Spui 70
Hans Meijer, rol: Lid

Gemeente Den Haag Ingenieursbureau (IbDH) - Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer

Locatie: Den Haag, Spui 70
Marloon Kooij, rol: Lid
Martin Khouw, rol: Lid

Gemeente Deventer -

Locatie: Deventer, Grote Kerkhof 1
Jan Pluim, rol: Lid
Judith Meekes, rol: Lid

Gemeente Leiden Stadskantoor -

Locatie: Leiden, Bargelaan 190
Henriëtte Noordhof, rol: Lid
Pieter van Leeuwen, rol: Lid
Fred Goedbloed, rol: Lid

Gemeente Rotterdam Stadsbeheer -

Locatie: Rotterdam, Wilhelminakade 179
Wil Kovács, rol: Lid
Ronald Zandbergen, rol: Lid

Gemeente Rotterdam Stadsbeheer - Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling

Locatie: Rotterdam, Wilhelminakade 179
Henk van der Maas, rol: Lid

Gemeente Tilburg Afdeling Ruimtelijke Uitvoering -

Locatie: Tilburg, Stadhuisplein 130
Sander van der Heijden, rol: Lid
Gemeente Tilburg

Gemeente Tilburg -

Locatie: Tilburg, Stadhuisplein 130
Maaike Paulissen, rol: Lid

Gemeente Utrecht Dienst Stadsontwikkeling -

Locatie: Utrecht, Stadsplateau 1
Binne Meijer, rol: Lid

Gemeente Zoetermeer -

Locatie: Zoetermeer, Engeland 502
Arthur Verhaar, rol: Lid
Albert Slingerland, rol: Lid
Lilian Harteveld-van 't Slot, rol: Lid
Chantal Lemmert van Wingerden, rol: Lid
Arthur Verhaar, rol: Lid

Gemeente Zwolle -

Locatie: Zwolle, Lübeckplein 2
Pepijn Quik, rol: Lid