Afwegingskader ondergronds bovengronds

Kiezen we voor een bovengrondse of (deels) ondergrondse oplossing? De vraag is eenvoudig, maar het antwoord zeker niet. De afweging wordt onder andere bemoeilijkt door de immateriële aspecten die meegenomen moeten worden, zoals kwaliteit van de leefomgeving en gevolgen voor het milieu.

Begin 2011 heeft Rijkswaterstaat het COB gevraagd om een afwegingskader te ontwikkelen om de keuze tussen boven- en ondergrondse oplossingen te ondersteunen. Zo’n afwegingskader is wenselijk en nodig omdat meervoudig ruimtegebruik kansen geeft om RO-, verkeers- en omgevingsknelpunten in harmonie aan te pakken. We maken nu ook wel afwegingen – gebruiken ook instrumenten –, maar zien dit niet altijd gevolgd worden door een afgewogen besluit.

Zoals bij elke afweging is het van belang zowel nadelen en risico’s, als kansen en mogelijkheden goed en transparant in beeld te brengen. Maar er komt meer kijken bij de afweging ondergrond/bovengronds, zoals het langetermijnperspectief, strategische overwegingen, evenwichtige financiering en integraliteit in het ontwikkelen van het gebied. Het gaat dus niet alleen om de techniek en de harde kosten en baten, maar ook, en misschien wel juist, om het gezamenlijk verkennen van financieringsstructuren, ontwerpmethodieken, samenwerkingsstructuren en besluitvormingsprocessen.

Rapportage gereed

Op het COB-congres 2013 heeft Jan Hendrik Dronkers, directeur-generaal Rijkswaterstaat, de publicatie Zeven sleutels voor een waardevolle afweging gepresenteerd. Dit document vormt het antwoord op de oorspronkelijke vraag naar een afwegingskader voor ondergronds vs. bovengronds bouwen.

‘Zeven sleutels’ is een handreiking voor bestuurders en hun adviseurs om het gesprek te voeren over het afwegen van ondergrondse en bovengrondse oplossingen. Het zijn aandachtspunten voor het vormgeven van inhoud, proces en relatie in een zogeheten ‘multi-level, multi-actor’-arena, ofwel aandachtspunten in een omgeving met vele betrokkenen met elk hun eigen kader voor afwegen en besluiten. Het rapport is geïllustreerd met praktijkvoorbeelden.

Presentatie tijdens Diner van de Ondergrond

Tijdens het Diner van de Ondergrond 2013 praatte Bert van Eekelen (Arcadis) ons bij over het onderzoek naar het afwegingskader. De werkgroep is uitgekomen bij zeven inzichten die later dit jaar worden gepresenteerd in een laagdrempelig boekje met veel voorbeelden. Van Eekelen: “Het kader biedt geen kant-en-klare methodiek die kan worden doorlopen. De insteek wordt ‘wat kom je allemaal tegen bij de afweging ondergronds/bovengronds?’. De zeven inzichten, aangevuld met tips en inspiratie, laten zien onder welke voorwaarden binnen een project een optimaal resultaat kan worden bereikt.”

Diner van de Ondergrond 2013. (Foto: Chiel Epskamp)

Vervolg

In 2014 zijn er met diverse partijen gesprekken gevoerd over een vervolg op de zeven sleutels. Dat heeft geresulteerd in een overleg tussen Rijkswaterstaat, het ministerie IenM (STRONG) en het COB, waarbij mogelijke vervolgstappen zijn verkend.