Archeologie

Op tal van plekken in Nederland zitten archeologische resten in de bodem. Partijen die een ondergrondse constructie willen realiseren moeten daar serieus rekening mee houden. Niet alleen omdat het bouwproject anders vertraging kan oplopen, maar ook omdat ‘bodemschatten’ een uitgelezen kans bieden om het project nog meer allure te geven.

Als er een vermoeden is dat er op de bouwlocatie archeologische resten aanwezig zijn, zal de vergunningverlener de initiatiefnemer verplichten om voorafgaand aan het project een archeologisch onderzoek te (laten) doen. Is die verplichting er niet, maar wordt er tijdens de bouw onverwacht een archeologische vondst gedaan, dan kan de vergunningverlener alsnog een onderzoek eisen.

Archeologisch onderzoek bestaat uit een aantal hoofdstappen, waarbij er na iedere stap wordt gekeken of, en zo ja welke, vervolgstap stap er noodzakelijk is. Een belangrijke doelstelling bij het onderzoek is om zo min mogelijk grond te verplaatsen en toch zo veel mogelijk te weten te komen over de archeologische waarde van een locatie.

Vooronderzoek

De eerste stap is bureauonderzoek om te bepalen of het gebied archeologische waarde heeft. Hierbij worden geschreven bronnen, kaarten, gegevensbronnen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en van amateurarcheologen, het Actueel Hoogtebestand Nederland en oude onderzoeksrapporten van het gebied bestudeerd. Daarna volgt eventueel het inventariserend veldonderzoek. Er worden dan boringen gedaan of enkele proefsleuven gegraven om de aard, diepteligging, omvang en datering van de archeologische vindplaats te bepalen. Tijdens deze stap worden eventuele sporen en vondsten geborgen, onderzocht en gedocumenteerd.

Wachten of doorgaan

De resultaten van stap een en twee worden gerapporteerd aan de vergunningverlener. Op basis van deze rapportage neemt de vergunningverlener een besluit. Als er geen archeologische waarde is, zal hij de locatie vrijgeven. Dat betekent dat de initiatiefnemer kan gaan bouwen. Is de archeologische waarde daarentegen zeer groot, dan kan hij besluiten om de vindplaats in situ te behouden of de archeologische resten te laten opgraven.

Als het vooronderzoek onvoldoende informatie oplevert om de waarde van de resten te bepalen, zal de vergunningverlener een archeologische begeleiding van de graafwerkzaamheden verplichtstellen. Dat houdt in dat er een archeologisch team aanwezig is dat het werk volgt. Zodra de ontgraving het niveau van de verwachte archeologische resten nadert, komt het team in actie. Het ziet nauwlettend toe op het graafwerk, documenteert de resten, bergt de vondsten en bestudeert de bodemprofielen.

Kans

Voor bouwprojecten lijkt archeologie vaak een belemmering, maar als je er op tijd bij bent, dan kun je er juist profijt van hebben. De kennis over het gebied kan inspireren en er zijn verschillende voorbeelden waar ontwerp en archeologie mooi met elkaar samengaan. Zo zijn in de Parkeergarage Houtwal in Harderwijk op de onderste verdieping de resten van een oude stadspoort tentoongesteld die tijdens de bouw werden gevonden. In de Markthal zijn de opgegraven bodemschatten verwerkt in het roltrappenhuis: de Tijdtrap won in 23 oktober 2015 de Prijs der Nederlandse Publieksarcheologie.

Gemeenten

Nederlandse gemeenten hebben een archeologische zorgplicht. Ze moeten in hun bestemmingsplannen en bij het afgeven van sloop-, aanleg- of bouwvergunningen rekening houden met archeologische waarden. Gemeenten kunnen een initiatiefnemer via een voorschrift bij de vergunning verplichten om een archeologisch rapport te overleggen waarin de archeologische waarde van het te verstoren terrein is vastgesteld.

Een gemeente kan een archeologische waardenkaart maken als hulpmiddel bij de totstandkoming van bestemmingsplannen en het afgeven van vergunningen. Op zo’n kaar geeft de gemeente aan waar archeologische waarden aanwezig zijn of kunnen worden verwacht. Een ander hulpmiddel is de archeologische beleidsadvieskaart, waarop de gemeente verschillende zones en terreinen benoemt, bijvoorbeeld zones met een lage, middelhoge en hoge archeologische verwachting, en de eisen die in ieder zone gelden.
Ondergrond in gemeentelijk beleid

Voorbeeld: Londen

National Geographic Magazine besteedde in het februarinummer van 2016 aandacht aan verborgen schatten in Londen. Aan de hand van prachtige foto´s wordt beschreven welke vondsten er onder de stad werden gedaan bij het aanleggen van de metro.
>> Lees meer