'De ondergrond is een vat vol kansen'

“Bij al onze beleidsopgaven nemen we de mogelijkheden van de ondergrond serieus mee.” Dat zegt Jaya Sicco Smit, beleidsontwikkelaar ondergrond bij de eenheid Ruimte en Bereikbaarheid van de provincie Overijssel. Zij was als inhoudelijk deskundige betrokken bij de ontwikkeling van een inspirerende folder over het gebruik van de Overijsselse ondergrond.

Rond de tijd dat Jaya Sicco Smit begon bij de provincie, kwam de eerste versie van de Overijsselse omgevingsvisie uit, waarin staat welke richting de provincie de komende decennia inslaat op de beleidsterreinen ruimtelijke ontwikkeling, economie, milieu en water. “Hoewel ik zelf nog niet bij de provincie werkte toen de omgevingsvisie werd opgesteld, ben ik er toch trots op”, vertelt Sicco Smit. “Zo is de ondergrond in dit beleidsdocument als integraal onderdeel meegenomen bij het realiseren van duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit in de provincie Overijssel. Vijf jaar geleden was dat echt vernieuwend. Net als bij de bovengrondse ruimte is ons uitgangspunt voor de ondergrond een duurzaam gebruik. Daarbij is onze ambitie om een goede balans te vinden tussen de bescherming van de ondergrondkwaliteiten en het gebruik van de ondergrond.”

“In het kort komt het erop neer dat we uitsluitend gebruikmaken van de ondergrond als dit geen nadelige gevolgen heeft voor het natuurlijke bodem- en watersysteem en aardkundige en archeologische waarden, én geen belemmering vormt voor toekomstig gebruik. Verder zetten we op plekken waar de bodem en het grondwater in het verleden vervuild zijn geraakt, in op sanering of beheer van de verontreiniging om gebruik van de ondergrond mogelijk te maken of om de ondergrondkwaliteiten te beschermen.”

Zichtbaar

“Om aan de buitenwereld te laten zien op welke manier je de ondergrond allemaal kunt benutten, hebben we een folder gemaakt. Daarbij hebben we bewust andere partijen betrokken, zoals gemeenten, waterschappen en bedrijven. Daarnaast hebben we twee jaar geleden een adviesbureau laten inventariseren welke kansen de Overijsselse ondergrond biedt. Hoe is de geologische opbouw, waar zitten eventuele grondstoffen en wat betekent dat voor de verschillende gebruiksfuncties? Zo blijkt dat het noordwesten van de provincie geschikt is voor geothermie en dat driekwart van de provincie geschikt is voor open WKO-systemen.”

Maatschappelijke opgaven

“Net als in de bovengrondse ruimte kunnen verschillende vormen van ondergronds ruimtegebruik met elkaar conflicteren. In eerste instantie hebben we geprobeerd om een afwegingskader te ontwikkelen, waarmee we zouden kunnen bepalen welke gebruiksfunctie in een bepaald geval voorrang zou moeten krijgen. Al vrij snel ontdekten we dat je daarbij niet vanuit de ondergrond moet denken, maar vanuit maatschappelijke opgaven – die altijd bovengronds zijn – omdat je anders geen heldere discussie kunt voeren. Zo onderzoeken we nu welke bijdrage de ondergrond kan leveren aan de verduurzaming van de energievoorziening. Als we daar goed zicht op hebben, kunnen we dit gebruik afwegen tegen ander gebruik van de ondergrond, zoals grondwaterwinning of opslag van stoffen.”

“Als je er zorgvuldig mee omgaat, is de ondergrond een vat vol kansen. Neem klimaatadaptatie. Door de ondergrond te benutten voor het opvangen van regenwateroverschotten kun je de klimaatbestendigheid van steden vergroten. Een ander voorbeeld. Eén van de opties om de leefbaarheid van binnensteden te vergroten en hittestress te beperken, is het aanplanten van meer bomen. Nu is het planten van bomen in stadscentra vaak lastig vanwege de vele kabels en leidingen die in de ondergrond zitten. Je kunt dan als gemeente van deze optie afzien, maar je kunt ook nadenken hoe je de belemmering van de kabels en leidingen kunt opheffen, bijvoorbeeld door ondergrondse kabelgoten aan te leggen.”