Leren langs de A9

Niet achteraf de balans opmaken, maar al leren tijdens het proces. Dat is de insteek van Rijkswaterstaat en IXAS bij de aanleg van de Gaasperdammertunnel. Samen met het COB is een aanpak ontwikkeld waarbij steeds tussentijds wordt geëvalueerd. Professor Marcel Hertogh (Triple Bridge), Frans de Kock (Rijkswaterstaat) en Peter Schouten (IXAS) presenteerden de resultaten van de aanbestedings- en dialoogfase tijdens het COB-congres.

De Gaasperdammertunnel is een van de vijf projecten binnen het wegverbredingsprogramma Schiphol-Amsterdam-Almere. Het gaat om een drie kilometer lange landtunnel (tweemaal de landtunnel in de A2 bij Leidsche Rijn) op de plek waar de A9 nu nog de scheiding vormt tussen de Bijlmermeer en Holendrecht. De grotendeels half verdiept aan te leggen tunnel omvat vijf buizen, waarvan een met een wisselstrook voor wisselende rijrichtingen. De tunnel moet de leefbaarheid in Amsterdam-Zuidoost verbeteren. De aanleg leidt tot afname van de geluidsoverlast, verbetering van de luchtkwaliteit en vermindering van filevorming in stadsdeel Zuidoost. Op de tunnel wordt een stadspark aangelegd. De werkzaamheden zijn in augustus 2015 gestart. De oplevering staat gepland voor einde 2020.

Samen leren tijdens het proces is een van de uitgangspunten die door Rijkswaterstaat vooraf zijn benoemd. Frans de Kock, projectleider Rijkswaterstaat: “We willen gedurende het project zo veel mogelijk blijven werken met de mensen met wie we begonnen zijn. En we willen samen leren. Dat doen we door nieuwsgierig te zijn naar elkaar en elkaars belang. Dat is een cruciale factor voor succes.” Peter Schouten, namens Fluor Infrastructure de EPCM-projectdirecteur voor de Gaasperdammertunnel: “Transparantie is essentieel voor de samenwerking. Met Rijkswaterstaat hebben we sterk ingezet op samen leren. We hebben de stakeholders al in een vroeg stadium meegenomen in het project en daarbij vooral geprobeerd om kennisspecifieke individuen aan het project te binden. Door kennis te delen, komen we verder en zorgen we ervoor dat we de ervaring die we opdoen, na afloop ook kunnen vastleggen. Daarbij moet je als opdrachtnemer niet bang zijn dat je in je eigen voet zou schieten door te veel informatie prijs te geven. Bij een volgend project gelden toch weer andere eisen en begint iedereen op hetzelfde niveau.”

Beide partijen geven aan dat het belangrijk is kennisdeling te borgen. In de waan van de dag schiet dat er immers snel bij in. Frans de Kock: “De COB-aanpak, zoals bijvoorbeeld bij de Sluiskiltunnel, leidt ertoe dat we niet aan elkaar voorbijlopen. Zo’n tunnelproject vreet aandacht, en dan heb je een goede inrichting van je kennistraject nodig.” Marcel Hertogh, eerder al betrokken bij expertteams voor de Rotterdamsebaan, de Maastunnel en de Sluiskiltunnel: “Het betekent dat we gaan discussiëren over lessons learned en best practices. Mensen zijn zich vaak niet bewust van de kracht van hun eigen oplossingen. We moeten ervoor zorgen dat die kennis niet vervliegt. Verder brengen we kennis in van andere experts en uit andere projecten. Daarbij is het COB hoeder van het leerproces. We gaan de ervaringen van de Gaasperdammertunnel op wetenschappelijke wijze vastleggen en interpreteren, en vertalen naar algemeen geldende lessen, zoals we dat ook in het evaluatierapport over de Sluiskiltunnel hebben gedaan. Uitgangspunt in het leerproces is dat evaluatie de beste trainingservaring is. Gekoppeld aan de bouwfasering gaan we tevens elk jaar een evaluatiesessie doen.”

De eerste evaluatiesessie betrof de aanbestedings- en dialoogfase. Peter Schouten: “Dit is de eerste tunnel waarbij de Landelijke Tunnelstandaard (LTS) al in de contractfase is verwerkt. Dat betekent onder andere dat we veel meer gestructureerd aan onderdelen van het Product Convergentiefase Tunnel (PCT) werken. Binnen de op te richten special interest groups met mensen van IXAS en Rijkswaterstaat om het leren te faciliteren, concentreren we ons onder meer op de toepassing van de LTS.”

De eerste evaluatiesessie heeft tot een eerste reeks specifieke aanbevelingen (zie kader) geleid. Frans de Kock trekt daaruit al lessen die in de dagelijkse praktijk kunnen worden ingebracht: “Het echte ‘leren’ bestaat uit het gezamenlijk de tussentijdse lessen ophalen en uitdragen Van deze eerste sessie hebben we geleerd dat we moeten zorgen voor een gelijkwaardig kennisniveau. Partijen die eerder met mogelijke oplossingsrichtingen voor het project zelfstandig aan de slag gingen, bleken veel sneller op een gelijkwaardig kennisniveau te zitten. Daar moeten partijen zich bewust van zijn.”