Monitoringsysteem als exportproduct

Nergens ter wereld is de aanleg van een tunnel gedurende zo’n lange periode en zo intensief gemonitord als bij de Noord/Zuidlijn. Qua eisen aan pandbewaking is met de Noord/Zuidlijn internationaal de standaard gezet. De vraag is nu of het achterliggende monitoringsysteem zal volgen. Is het een potentieel exportproduct dat kan meeliften op engineerings- en uitvoeringsopdrachten voor ondergrondse bouwprojecten in het buitenland?

Richard de Nijs, sinds 2002 betrokken bij het door Witteveen+Bos ontwikkelde GIS-monitoringsysteem voor de Noord/Zuidlijn, ziet zeker exportkansen. “We willen de kennis die we hebben opgedaan met de ontwikkeling van dit systeem graag wereldwijd vermarkten. Het is zeker een stukje Hollands Glorie. Het is niet het enige GIS-systeem op de markt. Maar in z’n integraliteit is het uniek, en ik heb er in de wereld nog geen gelijke van gezien. Als er belangstellenden uit het buitenland langskomen, is het van ‘oh en ah’. Maar uiteindelijk is toepassing afhankelijk van geld en noodzaak. De politiek verantwoordelijken zullen een ander beeld hebben van de noodzaak dan de uitvoerende aannemer. Tegelijk zien we dat de schaal verandert door wat er mogelijk is. Meer monitoringstechnieken sijpelen door naar kleine projecten, zoals parkeergarages. Daar ligt dus ook een markt.”

Integrale aanpak

Het GIS-monitoringsysteem van Witteveen+Bos is uniek in z’n integrale aanpak. Het systeem geeft in bovenaanzicht de resultaten van eenentwintig verschillende meetsystemen, van peilbuizen tot rekstrookjes en van prisma’s op gevels tot maaiveldscans door middel van reflectorloze tachymetrie. Vanuit de plattegrond van het werkgebied van de tunnel kan tot op detailniveau ingezoomd worden op de specifieke meetgegevens, foto’s van de bovengrond, en geeft het bijna realtime de plaats van de tunnelboormachine aan. Metingen worden zowel in de dwars- als de lengterichting van de tunnelboormachine gedaan, waardoor directe terugkoppeling aan de machinist van de tunnelboormachine mogelijk is.

Hoge standaard

“In Nederland kennen we een heel hoge standaard qua omgevingsbeïnvloeding. Maar daar zijn we ook weer niet uniek in. Er zijn veel meer delta’s in de wereld waar sprake is van landaanwinning en infrastructuur dievolloopt. Onze targetmarkt wordt gevormd door projecten in dichtbevolkte gebieden met een hoge bebouwingsdichtheid en veel inwoners. We volgen projecten en leveranciers, en om uit te dragen wat dit systeem te bieden heeft, vertellen we ons verhaal op congressen. Het feit dat het webbased is, maakt het gelukkig eenvoudig om iedereen overal ter wereld te laten zien hoe het in de praktijk werkt.”

Toegankelijk

“Ons systeem is opgebouwd vanuit de behoefte van de ontwerper. Die insteek is onderscheidend ten opzichte van producten van meetaannemers, voor wie het meten op zich hoofddoel is. Bij ons hebben de ICT’ers en de engineers samengewerkt. Dat heeft geleid tot een systeem waarbij de data ook direct door klanten kan worden ontsloten. Vergelijk het systeem maar met Google Maps. Je kunt op de kaart bewegen en zoeken naar meetpunten, grafieken bekijken, meetdata oproepen en zo – realtime en webbased – je eigen analyse van de situatie maken.”

“We zien dat ook andere partijen nu de stap maken naar dataontsluiting voor klanten, maar bij ons draait dat al. Sinds 2008 draait het hele systeem op het web en is het – mits je daar autorisatie voor hebt – voor iedereen toegankelijk. Het meetsysteem is behoeftegestuurd ingericht, wat betekent dat we bepaalde toegangsrechten kunnen toewijzen. Theoretisch gezien kan dat tot op het niveau van de meetgegevens per woning. Daarmee is dus ook het belang van de individuele bewoner gedekt.”

Noord/Zuidlijn

Voor een omvangrijk monitoringsysteem als dat van Witteveen+Bos is een concreet project noodzakelijk. Niet alleen in de basis, maar straks ook voor de doorontwikkeling. Tien jaar Noord/Zuidlijn hebben Witteveen+Bos aan het front van de ontwikkeling gebracht, maar de wereld om ons heen verandert heel snel mee. Richard de Nijs: “Bij de Noord/Zuidlijn is state-of-the-arttechniek toegepast, die steeds tot het uiterst haalbare is ingezet. Dat heeft sterk meegespeeld in de keuze voor uitgebreid meten en het intensief monitoren daarvan. De realisatie van de diepe stations van de Noord/Zuidlijn was ondenkbaar geweest zonder dit monitoringsysteem.”

Screenshot van het monitoringsysteem. Hier is de tunnelboormachine onder de Dam. (Beeld: Witteveen+Bos).

“De Noord/Zuidlijn was in 2000 een enorme uitdaging. Met de monitoring die we daar het afgelopen decennium hebben gedaan, hebben we de standaard gezet, zowel qua schaalgrootte als op detailniveau. Het systeem is meegegroeid met de ontwikkelingen van de Noord/Zuidlijn. Nu kunnen we reflectorloos vervorming meten met zogenaamde virtuele prisma’s, dat wil zeggen dat het toestel direct de straat inmeet. Bij de start in 2000 was dat nog ondenkbaar.”

“Inmiddels worden ook steeds meer deelprojecten via het systeem gemonitord, zoals het met lansen injecteren van grout om het passeren van een brug tijdens het boren goed te laten verlopen. De behoefte aan monitoring groeit naarmate de mogelijkheden toenemen.”