Jongeren interesseren voor de ondergrond: ‘Je moet er vroeg bij zijn’
‘Er is niet genoeg capaciteit op de arbeidsmarkt om de werkzaamheden aan de ondergrondse infrastructuur uit te voeren die nodig zijn om de energietransitie adequaat en op tijd te realiseren’, dat was in 2019 een van de conclusies in het rapport Common ground voor ondergrondse infra. Oussama Bousaid en Joey Waaijenberg, deelnemers aan Pipeliner, maken deel uit van de nieuwe generatie en zien dat de ondergrond meer aandacht nodig heeft.
De vraag naar technische mensen klinkt overal. In maart bleek bijvoorbeeld uit de BouwMonitor dat 83% van de bouwbedrijven mensen zoekt. In de ‘concurrentieslag’ om technische mensen is de wereld van ondergrondse infrastructuur onderbelicht. “Als je jongeren warm wilt maken voor dit vak, moet je ervoor zorgen dat de ondergrond meer zichtbaar is”, zeggen de jonge Pipeliners. Aan de aantrekkelijkheid van het vak ligt het volgens Joey en Oussama niet. Zij lopen beiden warm voor de uitdagingen die de ondergrondse wereld van kabels en leidingen biedt. Oussama: “Bij het werken in de ondergrond ben je continu met uitdagingen bezig. Je werkt vaak onder tijdsdruk in een beperkte ruimte met helaas geen tot nauwelijks budget voor innovaties. Als beheerder van de ondergrond probeer je daarbij optimaal gebruik te maken van de ruimte om te voorzien in de behoefte en ontwikkeling van de bovengrond.” Joey beaamt dat: “Je moet met heel veel puzzelstukjes werken om een oplossing te vinden.”
Beiden zien dat de nood hoog is. De schaarste aan vakmensen dreigt de komende jaren bovendien nog nijpender te worden. Joey: “Ik zag bij mijn opleiding mensen die al dertig jaar in de kabels-en-leidingenwereld werken óf mensen die net begonnen waren; er zat niets tussen. We staan voor een enorme vergrijzing. Veel mensen die nu actief zijn in deze sector, zijn over tien jaar verdwenen. Dan hebben we echt een gat.”
Ondergeschoven kindje
Joey en Oussama weten uit ervaring dat het niet vanzelfsprekend is dat jongeren in hun opleiding met ondergrondse kabels en leidingen te maken krijgen. Oussama: “Er is nog veel winst te behalen. In mijn periode aan de hogeschool ben ik helemaal niet in contact gekomen met kabels en leidingen. Het is echt een ondergeschoven kindje. Er wordt gewerkt met een vast curriculum, waar kabels en leidingen nu nog geen plaats hebben.” Joey: “Tijdens mijn vooropleiding was het hetzelfde verhaal. Mijn hele familie zit in de pijpleidingen, daardoor wist ik wat ik wilde, maar anders had ik er niets van geweten.”
Oussama vreest dat het probleem nog een slag dieper zit: “Tijdens een stage bij een grote aannemer merkte ik dat de ondergrond daar vooral als ergernis wordt gezien. Als je hoort dat je er meer last dan gemak van hebt, motiveert dat niet.” Hij werkte ook met mensen die een hyperloop wilden ontwikkelen. Oussama: “Daar hebben ze werkelijk alle aspecten uitgediept, maar niet nagedacht over waar die buis dan moet komen. Dat de ondergrond bij zo’n project onvoldoende in beeld is, is echt zorgwekkend. Dat symboliseert een grote opgave voor het onderwijs.”
Het valt Oussama ook op dat hij in zijn jaargang van de masteropleiding Pipeline Technology de enige is die niet bij een aannemer of ingenieursbureau werkt. De belangstelling voor de ondergrondse kabels-en-leidingeninfrastructuur zit kennelijk niet altijd bij alle partijen die ermee te maken hebben. Oussama: “Het merendeel van mijn mededeelnemers is werkzaam bij een aannemer. De (net)beheerders, leidingeigenaren, ingenieursbureaus en overheidsinstanties zijn nog enigszins ondervertegenwoordigd.” Joey: “In mijn jaargang van de beroepsopleiding Pipeliner was dat minder het geval. Ik ben ook mensen van bijvoorbeeld de Gasunie of Oasen tegengekomen.”
Pipeliner
De Nederlandse en Belgische buisleidingenbranche ontwikkelden ruim twintig jaar geleden een eigen opleiding Master of Pipeline Technology. In 2003 ging de kleinschalige opleiding van start bij Avans+ onder auspiciën van Pipeliner, die inmiddels door circa driehonderd mensen is gevolgd. Na afronden van de opleiding dragen de deelnemers de titel MSc in Pipeline Technology. Deelnemers werken bij leidingeigenaren en -beheerders, aannemers, ingenieursbureaus en andere organisaties die actief zijn in de wereld van ondergrondse pijpleidingen.
Met circa tachtig vakdocenten uit de sector is de tweeënhalf jaar durende opleiding sterk praktijkgericht. In 2018 startte Litecad in samenwerking met Pipeliner een parttime-opleiding op mbo4-niveau: de beroepsopleiding Pipeliner. De breedte en filosofie van deze eenjarige opleiding zijn vergelijkbaar en meer toegesneden op werknemers in de uitvoering. Elk jaar nemen circa vijftien personen deel. Pipeliner, kennispartner van het COB, bewaakt de kwaliteit en continuïteit van de opleidingen.
Verschillende achtergronden
Het is de mengeling van verschillende achtergronden die bijdraagt aan het belang van Pipeliner voor de sector, vinden de mannen. Joey: “Je kijkt ieder vanuit je eigen perspectief, maar je moet wel samen tot oplossingen komen. Dat geldt voor de opleiding, maar ook in de dagelijkse praktijk.” Oussama ervaart dat ook nu al: “Ik hoor en zie in de opleiding waar deelnemers vanuit aannemers of ingenieursbureaus in de praktijk tegenaan lopen. In casussen moeten we samen beroepsproducten opleveren. Die uitwisseling kweekt begrip voor elkaar. Dat is belangrijk, ook buiten de opleiding. Het zou goed zijn als er altijd sprake is van een mengelmoes van verschillende achtergronden. Je komt elkaar later in de praktijk toch ook weer tegen in projecten.”
‘Je kijkt ieder vanuit je eigen perspectief, maar je moet wel samen tot oplossingen komen.’
Perspectief
Volgens Joey en Oussama zijn er voldoende kansen om jongeren meer en beter zicht te geven op een carrière in de ondergrond. Joey: “Er is werk genoeg, dus waarom niet net als in de transportsector werken met een baangarantie?” Dat er toekomst in het vak zit, blijkt wel uit Joey’s eigen loopbaan tot nu toe: “ Na een stage ben ik hier bij WSP (toen nog Lievense, LievenseAdriaens en Petersburg Consultants) gestart als junior-tekenaar. De afgelopen tien jaar heb ik hier gewerkt als landmeter, projectmedewerker, werkvoorbereider en nu assistent-projectleider. Maar toen ik tien jaar geleden wilde starten, kon ik nergens een opleiding vinden. De sector moet zichtbaarder worden. Begin gewoon ’s met informatieavonden. Je moet er vroeg bij zijn.”
Oussama: “Maak zichtbaar waar het om gaat. Gebruik beelden en praktijkvoorbeelden. Dan gaat werken in de ondergrond leven. Laat zien hoe horizontaal gestuurde boringen in z’n werk gaan; laat leidingtunnels zien. Als je in de Rotterdamse haven een leidingenstrook open ziet liggen, is dat heel indrukwekkend. En integreer de ondergrond in de hbo-opleiding civiele techniek. Dat zou niet zo heel moeilijk moeten zijn. Pipeliner en Avans+ hebben de kennis en zouden die kunnen inzetten om het onderwijs met betrekking tot de ondergrond verder te ontwikkelen.”
Zoals bedrijven en organisaties mensen en praktijkkennis ter beschikking stellen voor opleidingen van Pipeliner, zou dat volgens Oussama en Joey ook moeten gelden voor technische vooropleidingen. Oussama: “Bedrijven kunnen gastdocentschappen gaan verzorgen op hogescholen. Bij de masteropleiding heb ik voornamelijk boegbeelden uit de branche die als gastdocenten fungeren. Voor negentig procent van de docenten aan de hogeschool geldt dat niet. Je hebt mensen uit de praktijk nodig. Mensen die een kijkje in hun keuken kunnen geven en met passie iets over hun vak willen vertellen.”