Samenwerken bij bomen (fase 1)

In een eerder COB-project is onderzoek gedaan naar het spanningsveld tussen gemeenten en netbeheerders bij het inpassen van kabels, leidingen en bomen. Er werd duidelijk dat kennisuitwisseling en een hoger kennisniveau voorwaarden zijn om tot oplossingen te kunnen komen. Daarom richt het vervolgproject zich eerst op het verzamelen en ontsluiten van kennis.

Tijdens het vooronderzoek kwam naar voren dat het buitengewoon uitdagend is om het spanningsveld volledig te doorgronden en tot oplossingen te komen. Wat onder meer samenwerking in de weg blijkt te staan, is dat er over en weer aannames worden gedaan over het combineren van kabels, leidingen en bomen, wat de dialoog bemoeilijkt. Pas als stakeholders over dezelfde (feiten)kennis beschikken en begrijpen wat er achter bepaalde belangen zit, kan samenwerking plaatsvinden. Fase 1 van dit project richt zich op deze kenniscomponent.

Fase 1: twee sporen

De volgende kennisbehoeften werden in het vooronderzoek geïdentificeerd:

• In de kabels-en-leidingenbranche is te weinig kennis over bomen en de groei van bomen.
• Er is geen overzicht van geschikte technieken om kabels, leidingen en bomen goed in te passen.
• Het is onbekend welke verantwoordelijkheden partijen hebben en hoe men kan handelen bij schade.

In dit project wordt daarom gewerkt aan een kennisdocument en een praktijkwijzer:

1. Kennisdocument
   Dit document wordt geschreven met groenexperts van gemeenten en vertegenwoordigers van netbeheerders die ervaring hebben bij het inpassen van bomen en kabels en leidingen. Enerzijds komt er een overzicht met veelgestelde vragen en bijbehorende antwoorden, anderzijds wordt een inventarisatie gemaakt van inpassingstechnieken met inzicht in de kansen en belemmeringen.

2. Praktijkwijzer
   In het vooronderzoek is een aanzet gedaan voor een juridisch kader. Dit kader wordt uitgebreid en verdiept met lokale wetgeving, uitzonderingssituaties en jurisprudentie. Daarnaast worden concrete knelpunten uit de praktijk (situaties waarin kabels, leidingen en bomen elkaar in de weg zitten) uitgewerkt aan de hand van het juridisch kader. Dit biedt de doelgroep praktische handvatten.

Eerste bijeenkomst van het expertteam

Voor Samenwerken bij bomen is een vast team samengesteld van experts op het gebied van groen en kabels en leidingen, werkzaam bij gemeenten, netbeheerders, drinkwater- en telecombedrijven. De eerste kennismakingsbijeenkomst vond plaats op 22 oktober 2024. Dit team zal betrokken blijven binnen het project bij het opstellen en toetsen van het kennisdocument en de praktijkwijzer.

Bijeenkomst met groenexperts

Voor de ontwikkeling van het kennisdocument is op 2 oktober 2024 een bijeenkomst georganiseerd met groenexperts van Groenadvies Amsterdam B.V, Terra Nostra, Wageningen Universiteit Vakgroep Milieutechnologie, HTW Treerootsystems B.V., Praktijk Centrum Bomen, Gemeente Amsterdam, Alles over groenbeheer, New Urban Standard en Pius Floris. De ideale uitkomst van de meeting zou een compleet beeld zijn geweest van welke kennis er nodig is om kabels en leidingen aan te leggen bij bomen. Echter is werken met bomen complex, omdat iedere boom maatwerk vergt. In meerdere gemeenten bestaan er al samenwerkingsvormen tussen gemeenten en netbeheerders en drinkwaterbedrijven op dit onderwerp en door heel Nederland worden verschillende methoden en oplossingen toegepast om bomen en kabels en leidingen in te passen. In de bijeenkomst kwamen een aantal praktijkvoorbeelden uit de gemeenten Tilburg en Amsterdam aan bod, waarin ruimte voor bomen is gemaakt. De ervaringen en voorbeelden van groenexperts bieden nuttige inzichten voor het project Samenwerken bij bomen, en andersom stonden veel groenexperts open om meer te leren over de kabels-en-leidingen-sector, om beter te kunnen werken met bomen in de buurt van kabels en leidingen.

Bijeenkomst Samenwerken bij bomen tijdens Kennisarenadag 2024

We kijken tevreden terug op een druk bezochte en energieke bijeenkomst tijdens de Kennisarenadag op 5 september 2024. Joost Claassen en Ceciel van Iperen presenteerden aan de ruim 40 aanwezigen het vooronderzoek en het vervolg voor het project Samenwerken bij bomen. Daarna werd de groep verdeeld in 6 kleinere groepen en gingen we samen aan de slag met het vervolgonderzoek!

Iedere groep werd gevraagd een casus op te schrijven waarbij kabels, leidingen en bomen elkaar in de weg zaten. Zo kwam bijvoorbeeld een casus voorbij waarbij bouwwerkzaamheden vragen om aanpassingen aan de kabels en leidingen en er ook extra plantvakken nodig zijn. Hoe behoud je hier ruimte voor de ondergrondse infrastructuur en zorg je voor effectief vergroenen?

Een andere casus ging over een waterleiding die onder 120 bomen lag en vervangen moest worden. Een Bomen Effecten Analyse (BEA) toonde aan dat 46 van de bomen deze werkzaamheden niet zouden overleven. Wat doe je dan?

Vervolgens werden de casussen aan een andere groep voorgelegd. Iedereen kreeg een rol toebedeeld en bekeek het project met deze blik. Dit leverde creatieve ideeën op zoals het plaatsen van nieuwe bomen in gesloten systeem, mantelbuizen vooraf aanleggen en bomen planten dichtbij kabels en leidingen en aanvullende afspraken maken over het beheer en onderhoud. Ook werden er ideeën geopperd om bomen te sparen met oplossingen zoals gestuurd boren, het onderzoeken van andere tracés onderzoeken en het compenseren van de schade door herplant.

Wat we met deze informatie doen? De casussen zijn input voor de Praktijkwijzer. In dit onderzoek kijken we met een juridische blik naar de verschillende casussen. Wat zijn de regels en verantwoordelijkheden bij het plaatsen van bomen en het werken aan ondergrondse netwerken bij bomen?

De technische oplossingen vinden hun weg in het Kennisdocument bomen waarin alles over het inpassen van bomen, kabels en leidingen te vinden zal zijn. Ook kan je straks de eisen bij inpassing en het groeigedrag van bomen bij kabels en leidingen vinden in het kennisdocument.

Bomen, kabels en leidingen: steevast geharrewar of ontmoeten in het midden? Subsessie tijdens de Kennisarenadag 2024. Foto: Vincent Basler

Kick-off fase 1

In klein comité werd op woensdag 26 juni 2024 fase 1 van het project afgetrapt. Projectleider Joost Claassen, kernteamleden van de Kennisarena en expert Ceciel van Iperen (CROW) bespraken wat voor ieder van hen hét ultieme eindresultaat van het project zou zijn. ‘Minder gedoe’, ‘bomen als serieuze asset’ en ‘meer begrip’ zijn mooie droombeelden. Daarna volgde de praktische invulling: hoe kan dit project impact maken, wat zou dan de inhoud van de deliverables moeten zijn? Al snel werd duidelijk dat het wedden op twee paarden op bijval kan rekenen.

Enerzijds gaat het inderdaad om feitelijke, technische informatie over kabels, leidingen en bomen: er is bij stakeholders vaak te weinig kennis van wat er kan, wat niet, en waarom iets wel of niet kan. Het beoogde ‘kennisdocument’ moet daarvoor uitkomst bieden. Anderzijds werd er op gewezen dat er in principe genoeg heldere wet- en regelgeving ís, maar dat het toepassen daarvan niet altijd eenvoudig is. Het doel is daarom om een praktijkwijzer te maken, of beter gezegd: de praktijk wijzer te maken en handvatten te geven voor het toepassen van wet- en regelgeving in diverse situaties.