Samen digitaal

Om de uitdagingen die volgen uit de energietransitie en de vervangingsopgave het hoofd te bieden, is het van enorme waarde dat stakeholders hun data en informatie (gedeeltelijk) delen. Het project Samen digitaal wil dat bereiken door het realiseren van een digitaal ecosysteem voor ondergrondse infra. Een pilot heeft uitgewezen dat de FAIR-aanpak – waarbij data vindbaar (findable), toegankelijk (accessible) uitwisselbaar (interoperable) en herbruikbaar (reusable) is – succesvol kan zijn.

Gemeenten, waterschappen, drinkwater- en netwerkbedrijven willen van beheerders van infrastructuur groeien naar professionele assetmanagementorganisaties. Daarbij is samenwerken rondom hun assets in de openbare ruimte cruciaal, en dat draait mede om de beschikbaarheid, de kwaliteit en de toegankelijkheid van informatie. Het COB-netwerk wil toewerken naar een digitaal ecosysteem: een systeem waarbij partijen ieder vanuit hun eigen tools op ieder moment de beschikbare informatie over de ondergrond kunnen raadplegen en ontsluiten. Daarbij houden data-eigenaren controle over hun eigen gegevens en kunnen zij in hun eigen bedrijfsomgeving blijven werken.

Deliverables

Activiteiten afgelopen halfjaar

Opmerkingen

Het project ‘Inventarisatie afstemmingsvormen’ richt zich op bestaande samenwerkingen, wat een handig startpunt lijkt voor dit onderzoek omdat daar ervaring is, en meer vertrouwen dan bij partijen die elkaar nog slecht kennen. Bij dat project blijkt tevens het moment waarop dit data-uitwisseling in de tijdlijn van het project aan de orde komt een onderwerp van aandacht te zijn; niet alle kwartiermakers zijn namelijk even ver, of kunnen het initiatief koppelen aan concrete initiatieven voor uitwisseling van gegevens met gemeenten.

Voor het  aanhaken van samenwerkingsverbanden zijn twee workshops georganiseerd. Inmiddels zijn de eerste partijen en samenwerkingsverbanden gevonden die concrete interesse hebben getoond in deelname aan de community. Vooralsnog lijken de gemeenten Den Haag, Rotterdam en Haarlem en de netwerkbedrijven Dunea, Evides en Stedin de FAIR-methode te willen omarmen. Mogelijk worden hier naar aanleiding van de sessie op 28 juni 2022 nog partijen aan toegevoegd. Voor het vormgeven van de community wordt in de tweede helft van juni ook een startbijeenkomst georganiseerd waarin gezamenlijk wordt vastgesteld of de producten uit de eerder usecase een goed vertrekpunt bieden voor opschaling en welke hulp/middelen nodig zijn voor implementatie. In overleg met het Ministerie van IenW is ervoor gekozen om de tussenrapportage uit te stellen tot begin juli, wat een betere peiling levert van de  deelnemende partners.

Meer over het project

Om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken, is het project ingebed in de Kennisarena; het bestaande, op samenwerking in de ondergrond gerichte werkprogramma. De partijen in deze alliantie (o.a. Mijn Aansluiting, GPKL en COB) kunnen op deze manier:

• alle natuurlijke eigenaren (gemeenten, netbeheerders, COB-participanten) betrekken;
• werken aan bewustwording, draagvlak en samenwerkingsbereidheid;
• een breed gedragen platform voor informatie-uitwisseling ontwikkelen;
• benoemen wat de FAIR-aanpak om tot zo’n platform te komen, oplevert voor betrokken partijen en welke maatschappelijke winst kan worden behaald;
• een roadmap voor verbreding en opschaling ontwikkelen;
• afspraken maken over beveiliging en toegang tot informatie;
• een werkend prototype ontwikkelen met visualisatie van data;
• met partijen als CROW en BIM Loket gezamenlijk het proces inrichten dat nodig is om de kwaliteit van de te delen data te laten voldoen aan de eisen van alle aspecten van de ondergrondse infrastructuur (beleidsvorming, ontwerp, uitvoering, beheer en renovatie).

In het project Samen digitaal gaat een aantal clusters van partijen aan de slag met de FAIR-dataprincipes (voor datadelen). De clusters gaan na welke gegevens uitgewisseld moeten worden, om tot een beter controleerbare uitvoering te komen van alle activiteiten in de drukke ondergrond. Dit sluit aan bij de wens van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dat begin 2021 het COB benaderde voor de opschaling van de usecase FAIR-data, die in het kader van Samenwerken in de ondergrond (SidO), is ontwikkeld.

Het project Samen digitaal past perfect binnen het Bestuursakkoord Water (BAW) en bij de doelstellingen daarvan: de doelmatigheid van het waterbeheer vergroten, minder bestuurlijke drukte, heldere verantwoordelijkheden en slim en kostenefficiënt samenwerken. De partijen die zich hieraan hebben verbonden (Rijkswaterstaat, de waterschappen, gemeenten, drinkwaterbedrijven en provincies) zijn namelijk ook kabel- of leidingeigenaar.

Doel van het project

Het doel van Samen digitaal is om assetbeheerders van verschillende organisaties te helpen om hun plannen en planning digitaal op elkaar af te stemmen en hiermee de samenwerking te stimuleren, faalkosten te voorkomen en de uitvoering van complexe (stedelijke) opgaven efficiënter uit te voeren en haalbaar te maken. Hiertoe worden ze in staat gesteld om de benodigde informatie, onafhankelijk van de gebruikte applicaties en databronnen, op een gestandaardiseerde en zoveel mogelijk geautomatiseerde manier realtime uit te wisselen.

Aanpak

Als eerste stap gaat het projectteam partnerprojecten helpen om op gebied van digitalisering stappen te maken naar:

1. Een meer volwassen samenwerking.
2. Een meer volwassen vorm van digitale informatie-uitwisseling.
3. Het komen tot instrumenten (methodes/middelen) die aantoonbaar effectief zijn, zodat de verdere uitrol van deze aanpak over het totale netwerk mogelijk gemaakt wordt.

Het resultaat van Samen digitaal is een model voor het uitwisselen van plan- en planningsinformatie:

• Dat assetbeheerders gebruiken voor het onderling afstemmen van hun plannen en planning;
• Dat de ketenintegratie bevordert, door de traceerbare overdracht van plan- en planningsinformatie van programmeren naar ontwerpen en revisie.

In dit project wordt verband gelegd met het project Stimuleringsmodel voor samenwerking, waarin een samenwerkingsladder en een digitaliseringsladder (geïnspireerd op de CO₂-prestatieladder) worden ontwikkeld. De ervaringen in de partnerprojecten vormen inbreng bij deze ontwikkeling. Het uitwerken van deze ladders op detailniveau is geen onderdeel van Samen digitaal. Anderzijds wordt de kennis uit Stimuleringsmodel voor samenwerking gebruikt bij de groei in de partnerprojecten. Uiteindelijk doel is de totstandkoming van een routekaart met een bibliotheek voor de ontwikkeling en verbetering van afstemmingsvormen.

Bijeenkomsten

Samen digitaal community

Met de startbijeenkomst was de vorming van de landelijke Samen Digitaal community een feit! Een aantal samenwerkingsverbanden gaat de komende tijd aan de slag met het uitwisselen van planningsinformatie volgens de FAIR principes. Aangezien het gaat om een veelbelovende methode met potentie voor opschaling en olievlekwerking, is het belangrijk om gezamenlijk de uniformiteit en opschaalbaarheid te borgen. De community zorgt ervoor dat geleerde lessen en ervaringen tussen de ‘hubs’ zal worden gedeeld, nieuwe samenwerkingsinitiatieven kunnen aanhaken en dat dezelfde (metadata)templates worden gehanteerd zodat geen data-eilandjes ontstaan. Tijdens de startbijeenkomst hebben de twintig deelnemers besproken hoe de community vanaf nu zal moeten gaan functioneren (doelstelling, aansturing, activiteiten etc.). De komende periode vinden er verdiepende sessies plaats, zodat kan worden toegewerkt naar de lancering van de digitale community-omgeving in het voorjaar van 2023.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 2MB)

Bijpraten over FAIR-datamethode

Op 26 april en 28 juni 2022 waren bij het COB informatiebijeenkomsten om geïnteresseerden bij te praten over de FAIR-datamethode en om te onderzoeken in hoeverre die kan worden ingezet om data-uitwisseling naar een hoger plan te tillen. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Evides, Purple Polar Bear en de gemeente Den Haag (26 april) en gemeente Rotterdam (28 juni) gaven een toelichting op de FAIR-methode en de uitgevoerde usecase. Er werd gesproken over in welke afstemmingsvormen de methode toepasbaar is. Tijdens de praktische, inhoudelijke sessies, gingen deelnemers in de zaal en online met elkaar in gesprek.

Conclusie: Door het delen van data over plannen en projectvoornemens kunnen koppelkansen tussen werkzaamheden beter worden benut. Aan de hand van een analyse zijn gezamenlijk de kansen en obstakels in beeld gebracht. Geconcludeerd kan worden dat de FAIR-methode door de deelnemers wordt beschouwd als een laagdrempelige, uniforme en opschaalbare wijze voor informatie-uitwisseling met veel potentie. Tegelijkertijd is het van belang om simpel te beginnen en moeten er koppelingen worden gelegd met andere initiatieven op gebied van data delen. Daarom wordt binnenkort nog een workshop georganiseerd om afstemmingsinitiatieven te bereiken.

Wilt u meer informatie over deze manier van samenwerken? Neem contact op met Rudi Zoet via rudi.zoet@cob.nl of Manon Bouwer via manon.bouwer@cob.nl.