Samen digitaal

Om de uitdagingen die volgen uit de energietransitie en de vervangingsopgave het hoofd te bieden, is het van enorme waarde dat stakeholders hun data en informatie (gedeeltelijk) delen. Het project Samen digitaal wil dat bereiken door het realiseren van een digitaal ecosysteem voor ondergrondse infra. Een pilot heeft uitgewezen dat de FAIR-aanpak – waarbij data vindbaar (findable), toegankelijk (accessible) uitwisselbaar (interoperable) en herbruikbaar (reusable) is – succesvol kan zijn.

Gemeenten, waterschappen, drinkwater- en netwerkbedrijven willen van beheerders van infrastructuur groeien naar professionele assetmanagementorganisaties. Daarbij is samenwerken rondom hun assets in de openbare ruimte cruciaal, en dat draait mede om de beschikbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van informatie. Het COB-netwerk wil toewerken naar een digitaal ecosysteem: een systeem waarbij partijen ieder vanuit hun eigen tools op ieder moment de beschikbare informatie over de ondergrond kunnen raadplegen en ontsluiten. Daarbij houden data-eigenaren controle over hun eigen gegevens en kunnen zij in hun eigen bedrijfsomgeving blijven werken.

Doel van het project

Het doel van Samen digitaal is om assetbeheerders van verschillende organisaties te helpen om hun plannen en planning digitaal op elkaar af te stemmen en hiermee de samenwerking te stimuleren, faalkosten te voorkomen en de uitvoering van complexe (stedelijke) opgaven efficiënter uit te voeren en haalbaar te maken. Hiertoe worden ze in staat gesteld om de benodigde informatie, onafhankelijk van de gebruikte applicaties en databronnen, op een gestandaardiseerde en zoveel mogelijk geautomatiseerde manier realtime uit te wisselen.

Samen digitaal in de ondergrond 

Het resultaat van Samen digitaal is een model voor het uitwisselen van plan- en planningsinformatie. Een model dat assetbeheerders gebruiken voor het onderling afstemmen van hun plannen en planning en dat de ketenintegratie bevordert, door de traceerbare overdracht van plan- en planningsinformatie van programmeren naar ontwerpen en revisie. Om betrokkenen samen te brengen is de online community Samen digitaal in de ondergrond in het leven geroepen. Dit is een community voor het uitwisselen van plandata voor werken in de ondergrond ten behoeve van integraal programmeren en adaptief plannen. Het project ‘Samen digitaal in de ondergrond’ is bedoeld om de drempel voor gegevensuitwisseling te verlagen en de kwaliteit van gegevensuitwisseling te verbeteren. Het doel: een toekomst waarin ondergrondse ingrepen in bebouwd gebied zoveel mogelijk gelijktijdig of tenminste in een logische volgorde worden uitgevoerd. 
>> Bezoek de community

Samenwerken

In dit project wordt verband gelegd met het project Stimuleringsmodel voor samenwerking, waarin de Samenwerkwijzer is ontwikkeld. De ervaringen in de partnerprojecten vormen inbreng bij deze ontwikkeling. Het uitwerken van de samenwerkingen op detailniveau is geen onderdeel van Samen digitaal. Anderzijds wordt de kennis uit de Samenwerkwijzer gebruikt bij de groei in de partnerprojecten. Uiteindelijk doel is de totstandkoming van een routekaart met een bibliotheek voor de ontwikkeling en verbetering van afstemmingsvormen.

Meer over het project

Om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken, is het project ingebed in de Kennisarena; het bestaande, op samenwerking in de ondergrond gerichte werkprogramma. De partijen in deze alliantie (o.a. Mijn Aansluiting, GPKL en COB) kunnen op deze manier:

• alle natuurlijke eigenaren (gemeenten, netbeheerders, COB-participanten) betrekken;
• werken aan bewustwording, draagvlak en samenwerkingsbereidheid;
• een breed gedragen platform voor informatie-uitwisseling ontwikkelen;
• benoemen wat de FAIR-aanpak om tot zo’n platform te komen, oplevert voor betrokken partijen en welke maatschappelijke winst kan worden behaald;
• een roadmap voor verbreding en opschaling ontwikkelen;
• afspraken maken over beveiliging en toegang tot informatie;
• een werkend prototype ontwikkelen met visualisatie van data;
• met partijen als CROW en BIM Loket gezamenlijk het proces inrichten dat nodig is om de kwaliteit van de te delen data te laten voldoen aan de eisen van alle aspecten van de ondergrondse infrastructuur (beleidsvorming, ontwerp, uitvoering, beheer en renovatie).

Een aantal clusters van partijen is aan de slag gegaan met de FAIR-dataprincipes (voor datadelen). De clusters gingen na welke gegevens uitgewisseld moeten worden, om tot een beter controleerbare uitvoering te komen van alle activiteiten in de drukke ondergrond. Dit sluit aan bij de wens van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dat begin 2021 het COB benaderde voor de opschaling van de usecase FAIR-data, die in het kader van Samenwerken in de ondergrond (SidO), is ontwikkeld.

Het project Samen digitaal past perfect binnen het Bestuursakkoord Water (BAW) en bij de doelstellingen daarvan: de doelmatigheid van het waterbeheer vergroten, minder bestuurlijke drukte, heldere verantwoordelijkheden en slim en kostenefficiënt samenwerken. De partijen die zich hieraan hebben verbonden (Rijkswaterstaat, de waterschappen, gemeenten, drinkwaterbedrijven en provincies) zijn namelijk ook kabel- of leidingeigenaar.

Deliverables

De catalogus en kennisbank voor het delen van resultaten en hulpmiddelen is nog in wording. Hiervoor zal door het COB een webomgeving worden ingericht in samenhang met het Stimuleringsmodel voor samenwerking. De metadata-template uit de SidO-usecase is nog niet herijkt; besloten is om eerst de geleerde lessen uit de SidO-hubs (lokale afstemmingsinitiatieven waarbij de FAIR-aanpak wordt geïmplementeerd) af te wachten en kaderstellende afspraken te maken in stuurgroepverband.

Bijeenkomsten

Samen digitaal op de Kennisarenadag 2023

Vanwege onder meer  de energietransitie, vervangingsopgave en klimaatadaptatie worden er de komende jaren veel werkzaamheden verricht in de ondergrond. Om koppelkansen te kunnen benutten en de werkzaamheden in een logische volgorde te kunnen uitvoeren, is het van belang dat stakeholders van elkaar weten waar de ondergrond opengaat. Om die reden willen we uitwisseling van gegevens over plannen en planvoornemens tussen partijen op gang brengen. Daarbij willen we uitgaan van het data-bij-de-bron principe waarbij partijen kunnen werken in één digitale waarheid. Zou dat kunnen? Rudi Zoet (COB) heeft het afgelopen jaar gekeken naar de bruikbaarheid van de FAIR-aanpak. Er zijn (en worden) hubs gestart en er is een overkoepelende community. Op 14 februari is een digitale omgeving live gegaan waar je kennis en kennissen kunt vinden.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 1MB)

Samen digitaal community

Met de startbijeenkomst op 28 september 2022 is de eerste stap richting de vorming van de landelijke community rond digitalisering een feit. Een aantal samenwerkingsverbanden gaat de komende tijd aan de slag met het uitwisselen van planningsinformatie volgens de FAIR-principes. Aangezien het gaat om een veelbelovende methode met potentie voor opschaling en olievlekwerking, is het belangrijk om gezamenlijk de uniformiteit en opschaalbaarheid te borgen. De community zorgt ervoor dat geleerde lessen en ervaringen tussen de ‘hubs’ zal worden gedeeld, nieuwe samenwerkingsinitiatieven kunnen aanhaken en dat dezelfde (metadata)templates worden gehanteerd zodat geen data-eilandjes ontstaan. Tijdens de startbijeenkomst hebben de twintig deelnemers besproken hoe de community vanaf nu zal moeten gaan functioneren (doelstelling, aansturing, activiteiten etc.). In november 2022 vinden er verdiepende sessies plaats, zodat kan worden toegewerkt naar de lancering van de digitale community-omgeving in het voorjaar van 2023.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 2MB)

Bijpraten over FAIR-datamethode

Op 26 april en 28 juni 2022 waren bij het COB informatiebijeenkomsten om geïnteresseerden bij te praten over de FAIR-datamethode en om te onderzoeken in hoeverre die kan worden ingezet om data-uitwisseling naar een hoger plan te tillen. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Evides, Purple Polar Bear en de gemeente Den Haag (26 april) en gemeente Rotterdam (28 juni) gaven een toelichting op de FAIR-methode en de uitgevoerde usecase. Er werd gesproken over in welke afstemmingsvormen de methode toepasbaar is. Tijdens de praktische, inhoudelijke sessies, gingen deelnemers in de zaal en online met elkaar in gesprek.

Conclusie: Door het delen van data over plannen en projectvoornemens kunnen koppelkansen tussen werkzaamheden beter worden benut. Aan de hand van een analyse zijn gezamenlijk de kansen en obstakels in beeld gebracht. Geconcludeerd kan worden dat de FAIR-methode door de deelnemers wordt beschouwd als een laagdrempelige, uniforme en opschaalbare wijze voor informatie-uitwisseling met veel potentie. Tegelijkertijd is het van belang om simpel te beginnen en moeten er koppelingen worden gelegd met andere initiatieven op gebied van data delen. Daarom wordt binnenkort nog een workshop georganiseerd om afstemmingsinitiatieven te bereiken.

Wilt u meer informatie over deze manier van samenwerken? Neem contact op met Rudi Zoet via rudi.zoet@cob.nl of Manon Bouwer via manon.bouwer@cob.nl.