Samen digitaal

Om de uitdagingen die volgen uit de energietransitie en de vervangingsopgave het hoofd te bieden, is het van enorme waarde dat stakeholders hun data en informatie (gedeeltelijk) delen. Het project Samen digitaal wil dat bereiken via de FAIR-aanpak, waarbij data vindbaar (findable), toegankelijk (accessible) uitwisselbaar (interoperable) en herbruikbaar (reusable) is.

Gemeenten, waterschappen, drinkwater- en netwerkbedrijven willen van beheerders van infrastructuur groeien naar professionele assetmanagementorganisaties. Daarbij is samenwerken rondom hun assets in de openbare ruimte cruciaal, en dat draait mede om de beschikbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van informatie. Het COB-netwerk wil toewerken naar een digitaal ecosysteem: een systeem waarbij partijen ieder vanuit hun eigen tools op ieder moment de beschikbare informatie over de ondergrond kunnen raadplegen en ontsluiten. Daarbij houden data-eigenaren controle over hun eigen gegevens en kunnen zij in hun eigen bedrijfsomgeving blijven werken.

Doel van het project

Het doel van Samen digitaal is om assetbeheerders van verschillende organisaties te helpen om hun plannen en planning digitaal op elkaar af te stemmen en hiermee de samenwerking te stimuleren, faalkosten te voorkomen en de uitvoering van complexe (stedelijke) opgaven efficiënter uit te voeren en haalbaar te maken. Hiertoe worden ze in staat gesteld om de benodigde informatie, onafhankelijk van de gebruikte applicaties en databronnen, op een gestandaardiseerde en zoveel mogelijk geautomatiseerde manier realtime uit te wisselen.

FAIR-aanpak

Aanleiding voor het project Samen digitaal is een pilot/usecase uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Hierin hebben Evides Waterbedrijf, Stedin Netbeheer, gemeente Rotterdam en Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard onderzocht of de FAIR-principes kunnen helpen bij het ontwikkelen van een duurzame werkwijze om slimmer data en informatie te delen. Door de bestaande data van iedere deelnemer nader te omschrijven met metadata, zijn de deelnemers in staat data te vertalen naar uniforme informatie. Vervolgens wordt de ‘slimme dataconnector’ ingezet om meerdere databronnen van de deelnemers realtime samen te voegen voor een demo-app.

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft het COB financiering toegekend voor het project Samen digitaal. In samenwerking met Grenzeloos datalandschap, Mijn Aansluiting en andere partijen wordt verkend hoe met de FAIR-aanpak een landelijk digitaal ecosysteem voor planuitwisseling eruit kan komen te zien. Er wordt hierbij voortgebouwd op de kennis die al is opgedaan.

Voortgang

De bijeenkomsten worden goed bezocht, er haken nieuwe partijen aan en er zijn werkende (proef)applicaties. Daar staat tegenover dat het afstemmen met andere ontwikkelingen veel tijd kost en de concrete deliverables vertraging oplopen.

• De implementatie in de bestaande hubs (Den Haag en Rotterdam) loopt helaas iets langzamer dan verwacht. Dit valt buiten de scope van Samen digitaal, maar heeft wel veel invloed op de voortgang.
• Er hebben de afgelopen periode veel nieuwe gegadigden interesse getoond. Dit is belangrijk als bewijs van de bruikbaarheid en uitbreidingspotentie. Daarnaast worden de communitybijeenkomsten telkens druk bezocht.
• Niet alleen is de verbinding gelegd met nieuwe, potentiële samenwerkingsverbanden: ook is de afgelopen periode veel afstemming geweest met andere relevante ontwikkelingen op gebied van data-uitwisseling en is er (bij wijze van voorbeeld) een applicatie voor planafstemming gekoppeld aan het ecosysteem. Hierdoor zijn er meer puzzelstukjes op zijn plek gelegd en is de samenhang tussen de ontwikkelingen vast komen te staan. Anderzijds zorgen juist de dwarsverbanden en afhankelijkheden met andere initiatieven voor een pas op de plaats.
• Aan de catalogus (handboek, instapprocedure) wordt in samenwerking met Grenzeloos Datalandschap gewerkt. In Q2 2024 is een demo-omgeving opgeleverd die erg waardevol is voor het etaleren van de oplossing.
• Voor het beheren van de tools en hulpmiddelen (templates) is door tussentijdse ontwikkelingen en onvoorziene omstandigheden nog geen duidelijk beeld. Waarschijnlijk zal moeten worden aangestuurd op een tussenoplossing, waarbij de ontwerpfase van de tools wordt verlengd en belegd bij de community.
• Aan de roadmap wordt in samenwerking met Grenzeloos Datalandschap gewerkt. Naar verwachting wordt deze in de zomer opgeleverd.
• In de templates moeten (onder andere) de datavelden worden beschreven, zoals projectdefinitie, startdatum, einddatum, projecthardheid, contactgegevens etc. Van belang is om hierbij zoveel mogelijk aan te sluiten bij datavelden uit databronnen en applicaties. De komende periode wordt gewerkt aan een samenhangende set aan datavelden. De voorziene oplevering vindt plaats in Q3 2024.

Terugblik bijeenkomsten

Bijpraatsessie Samen digitaal

Op 16 mei 2024 vond er een interessante bijpraatsessie plaats. De afgelopen periode zijn er interessante ontwikkelingen geweest die laten zien dat er een goede richting is ingeslagen voor data-uitwisseling voor planafstemming. Daarnaast is er een duidelijke samenhang met andere ontwikkelingen op gebied van data. Aan de hand van een demonstratie werd tijdens de bijeenkomst het gebruikerspotentieel toegelicht. Daarnaast gingen de deelnemers in dialoog over een toekomstvisie en de benodigde stappen voor implementatie.

Samen digitaal op de Kennisarenadag 2023

Vanwege onder meer  de energietransitie, vervangingsopgave en klimaatadaptatie worden er de komende jaren veel werkzaamheden verricht in de ondergrond. Om koppelkansen te kunnen benutten en de werkzaamheden in een logische volgorde te kunnen uitvoeren, is het van belang dat stakeholders van elkaar weten waar de ondergrond opengaat. Om die reden willen we uitwisseling van gegevens over plannen en planvoornemens tussen partijen op gang brengen. Daarbij willen we uitgaan van het data-bij-de-bron principe waarbij partijen kunnen werken in één digitale waarheid. Zou dat kunnen? Rudi Zoet (COB) heeft het afgelopen jaar gekeken naar de bruikbaarheid van de FAIR-aanpak. Er zijn (en worden) hubs gestart en er is een overkoepelende community. Op 14 februari is een digitale omgeving live gegaan waar je kennis en kennissen kunt vinden.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 1MB)

Samen digitaal community

Met de startbijeenkomst op 28 september 2022 is de eerste stap richting de vorming van de landelijke community rond digitalisering een feit. Een aantal samenwerkingsverbanden gaat de komende tijd aan de slag met het uitwisselen van planningsinformatie volgens de FAIR-principes. Aangezien het gaat om een veelbelovende methode met potentie voor opschaling en olievlekwerking, is het belangrijk om gezamenlijk de uniformiteit en opschaalbaarheid te borgen. De community zorgt ervoor dat geleerde lessen en ervaringen tussen de ‘hubs’ zal worden gedeeld, nieuwe samenwerkingsinitiatieven kunnen aanhaken en dat dezelfde (metadata)templates worden gehanteerd zodat geen data-eilandjes ontstaan. Tijdens de startbijeenkomst hebben de twintig deelnemers besproken hoe de community vanaf nu zal moeten gaan functioneren (doelstelling, aansturing, activiteiten etc.). In november 2022 vinden er verdiepende sessies plaats, zodat kan worden toegewerkt naar de lancering van de digitale community-omgeving in het voorjaar van 2023.
>> Bekijk hier de presentatie (pdf, 2MB)

Bijpraten over FAIR-datamethode

Op 26 april en 28 juni 2022 waren bij het COB informatiebijeenkomsten om geïnteresseerden bij te praten over de FAIR-datamethode en om te onderzoeken in hoeverre die kan worden ingezet om data-uitwisseling naar een hoger plan te tillen. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Evides, Purple Polar Bear en de gemeente Den Haag (26 april) en gemeente Rotterdam (28 juni) gaven een toelichting op de FAIR-methode en de uitgevoerde usecase. Er werd gesproken over in welke afstemmingsvormen de methode toepasbaar is. Tijdens de praktische, inhoudelijke sessies, gingen deelnemers in de zaal en online met elkaar in gesprek.

Conclusie: Door het delen van data over plannen en projectvoornemens kunnen koppelkansen tussen werkzaamheden beter worden benut. Aan de hand van een analyse zijn gezamenlijk de kansen en obstakels in beeld gebracht. Geconcludeerd kan worden dat de FAIR-methode door de deelnemers wordt beschouwd als een laagdrempelige, uniforme en opschaalbare wijze voor informatie-uitwisseling met veel potentie. Tegelijkertijd is het van belang om simpel te beginnen en moeten er koppelingen worden gelegd met andere initiatieven op gebied van data delen. Daarom wordt binnenkort nog een workshop georganiseerd om afstemmingsinitiatieven te bereiken.

Wilt u meer informatie over deze manier van samenwerken? Neem contact op met Rudi Zoet via rudi.zoet@cob.nl of Manon Bouwer via manon.bouwer@cob.nl.