Innovatieplannen

In het project Vol onder maaiveld wordt gezocht naar integrale oplossingen om tot een betaalbare en toekomstbestendige inrichting van de stedelijke ondergrond te komen. Een innovatieprogramma moet oplossingen bieden voor de voorziene knelpunten.

Vol onder maaiveld, het gezamenlijke project van De Bouwcampus en het COB, is gestart op initiatief van de gemeente Amsterdam en andere koplopergemeenten. Zij signaleren dat er structurele veranderingen nodig zijn om maatschappelijke ambities (energietransitie, klimaatadaptatie, extra groen in de stad, ondergrondse vuilcontainers, uitrol van het 5G-netwerk) in de ondergrond te realiseren. Om tot betaalbare oplossingen te komen die minder overlast geven bij aanleg en onderhoud en zo flexibel zijn dat de straat tien tot vijftien jaar niet meer open hoeft, is een co-creatietraject opgestart. In de eerste fase is met twee co-creatiesessies gezocht naar innovatieve ideeën. Deze oplossingsrichtingen zullen in de tweede fase in proeftuinen van de koplopergemeenten worden uitgeprobeerd. Daar is ruimte voor fouten, verbeteringen, testen, elkaar opzoeken en discussies. De geleerde lessen en ideeën worden verder verspreid door het maken van tools, vormen van expertteams en organiseren van masterclasses.

Dinsdag 24 september 2019 vond de eerste co-creatiesessie plaats. Na drie rondes nadenken, schrijven, rouleren, debatteren en clusteren met de ruim honderd deelnemers, zijn er een aantal ideeën uitgerold die doorgingen naar de tweede ronde. Op 1 november 2019, tijdens de tweede co-creatiesessie, werden achttien ideeën gepitcht. Na de stemronde bleven er zeven ideeën over. Voor elk van deze zeven is er een groep deelnemers die het idee verder gaat uitwerken tot een gedragen, gedetailleerde slimme oplossing.

Op 31 januari 2020 heeft elke groep een projectplan gepresenteerd aan de koplopergemeenten. De innovatieteams hadden hard gewerkt! De middag bruiste van de energie. Door de enthousiaste inbreng van de koplopergemeenten kunnen de teams hun idee verder uitwerken voor het Flexival op 17 april 2020.

1. ONGOING

Dit team is met enige creativiteit tot de naam ONGOING gekomen: ‘organisch netwerk gebruik ondergrond integraal netwerk groep’. ONGOING heeft tot doel innovatieve infrastructuur onder en boven maaiveld te ontwikkelen en te testen om zo snel mogelijk de schaal te krijgen die nodig is om impact te hebben in de transitie naar klimaatadaptieve steden en nieuwe energiesystemen. Daarbij kijken ze niet alleen naar de technische aspecten. Minstens zo belangrijk zijn de bedrijfseconomische/financiële kant, de inpassing in wet- en regelgeving en governance-gerelateerde zaken. Ook het gebruiksgemak en de maatschappelijke acceptatie spelen mee.
>> Bekijk projectplan (pdf, 0.2 MB)

2. Verticaal kabel-en-leidingensysteem

De huidige norm NEN 7171 voor het aanleggen van kabels en leidingen beschrijft het horizontaal naast elkaar leggen van de verschillende netwerken met bijbehorende dekking. Door kabels en leidingen conform de nieuwe norm NEN 071 verticaal onder elkaar te leggen, kan het ruimtegebruik tot wel tachtig procent worden beperkt. Daarnaast zal de graafschade afnemen doordat de netwerken van boven afgedekt zijn en onder elkaar liggen. Dit betekent een flinke kostenbesparing, waarmee het systeem verder kan worden ontwikkeld en betaald. Dankzij de vrijgekomen ruimte kunnen er bovendien meer bomen worden geplant in de openbare ruimte, wat bijdraagt aan de biodiversiteit en het beperken van hittestress.
>> Bekijk projectplan (pdf, 1.1 MB)

3. Denk dieper … denk anders

Dit team wil een nieuwe ondergrondse hoofdinfrastructuur maken op een diepte waarmee ruime afstand gehouden wordt tot de paalpunten van funderingen, waar nog voldoende ruimte is om te manoeuvreren. Aansluitingen met de bestaande en nieuwe infrastructuur onder het maaiveld worden gerealiseerd via stijgpunten. Zo ontstaat een netwerk van horizontale leidingen met schachten. Met een geïntegreerde warmtewisselaar kan de inwendige ruimte van de transportbuis koelen, warmte opnemen vanuit het grondwater en uiteindelijk warmte geven aan de bovenliggende bebouwing. De schachten kunnen tevens een functie krijgen in het opwaarderen van de aanwezige WKO’s en verkregen warmte-energie kan in de bodem opgeslagen worden.
>> Bekijk projectplan (pdf, 0.8 MB)

4. Bouw eigenwijks

Team 4 streeft naar efficiënt beslag op de ondergrond door een grote mate van onafhankelijkheid. Het team wil bouwstenen definiëren om te komen tot clusters met een woon- en/of werk-functie die zelfvoorzienend zijn in het lokaal opwekken/winnen van energie, geschikt voor bestaande en nieuwbouwsituaties, met het doel dat deze concepten voor heel Nederland toepasbaar zijn.
>> Ga naar www.bouweigenwijks.nl

5. Slimme algoritmen

Met de inzet van algoritmen wil dit team de diverse bestaande opgaven (aanleg en beheer) én nieuwe opgaven (energietransitie en klimaatadaptatie) met elkaar verbinden. Algoritmen kunnen de verschillende ontwikkelingen tot in detail voorspellen. Vanuit deze algoritmen ontstaan scenario’s voor reconstructies of randvoorwaarden die gesteld moeten worden bij nieuwe ontwikkelingen. Algoritmen kunnen een derde en vierde dimensie toevoegen aan de inpassing van ondergrondse infra door in de ontwerpfase de diepte in te gaan (derde dimensie) en fasering in tijd (vierde dimensie).
>> Bekijk projectplan (pdf, 0.2 MB)

6. AORTA

Team 6 onderzoekt de problematiek van ‘Vol onder maaiveld’ specifiek aan de waterkant, bij kades en onder water. Het doel is maatschappelijke vraagstukken zoals stabiliteit van kades en bruggen, klimaatadaptatie, energietransitie en luchtkwaliteit aan de positie van kabels en leidingen in de ondergrond te koppelen.
>> Bekijk presentatie (pdf, 2.1 MB)
>> Bekijk technische tekening

7. Biomimicry

Biomimicry betreft het benutten de natuur als inspiratie om processen en technieken uit te vinden, te verbeteren en te verduurzamen. Onder leiding van biomimicrydeskundigen wil het team oplossingen uit de natuur verzamelen die ingezet kunnen worden voor het anders inrichten van de ondergrond. Het team wil onder meer hersenchirurgen, biologen, kunstenaars, materiaalkundigen, biomedici, onderzoekers en studenten uitnodigen, naast de partijen uit de gehele keten: ingenieursbureaus, opdrachtgevers, aannemers en nutsbedrijven. De bruikbare principes vertalen ze naar een technische oplossingen.
>> Bekijk projectplan (pdf, 23.0 MB)