Het ondertussen in het midden

Het tunnelprogramma draait op volle toeren, de Kennisarena kabels en leidingen bloeit en groeit … Maar hoe zit het met de activiteiten daartussen, ‘in het midden’? Momenteel zijn er bij het COB bijvoorbeeld geen onderzoeksprojecten over parkeergarages of ondergrondse verblijfsruimten. Ook de relatie tussen onder- en bovengrond krijgt geen specifieke aandacht. Is dat een probleem? In hoeverre ligt hier een rol voor het COB? In 2024 wordt dit vraagstuk verkend.

Zoals directeur Karin de Haas in de voortgangsrapportage van juni 2024 schrijft, gebruikt het COB 2024 “als een ‘ondertussen’ om beter te definiëren wat we als COB willen betekenen daar waar het wel over de ondergrond, maar niet over tunnels of kabels en leidingen gaat. We zijn gestart met het in kaart brengen van alle mogelijke werkgebieden en de partijen die zich met kennis bezighouden. Dat wat een ander al doet, doen wij natuurlijk niet. Wat overblijft, bestuderen we nader, waarbij we onszelf de vraag stellen: wat past bij ons, waar voegen we echt waarde toe en waar zullen onze participanten het meest blij van worden?”

Relatie ondergrond-bovengrond

Een van de onderwerpen in ‘het midden’ is de relatie tussen de onder- en bovengrond. Hiervoor was jarenlang het COB-platform Waardevol ondergronds ruimtegebruik (WOR) actief. Bovengrondse specialisten (zoals stedenbouwkundigen, architecten en gebiedsontwikkelaars) zijn dan onmisbaar, maar die zijn in het COB-netwerk ondervertegenwoordigd. Bovendien is het probleem nou juist dat bovengrondse specialisten zich nog te weinig bewust zijn van de kansen en risico’s die de ondergrond biedt; zij zien dus geen reden om zich bij het COB aan te sluiten.

In 2021 lukte het desondanks om een succesvolle ontwerpstudie te organiseren over integraal en multifunctioneel ruimtegebruik. Dat momentum werd benut om in 2022 het even succesvolle project 4D-bouwenvelop te starten, waarmee er aan het begin van 2023 vier concrete instrumenten lagen om het ontwerpen en plannen van vierdimensionaal ruimtegebruik werkbaar maken. Vervolgens is veel energie gestoken in het uitrollen van deze tools middels een workshop. En dat lijkt weer een brug te ver. De deelnemers zijn achteraf enthousiast, maar vóóraf is het erg moeilijk om partijen enthousiast genoeg krijgen om de workshop samen te organiseren.

Toch zou er nu momentum moeten zijn. Provincies en gemeenten gaan invulling geven aan het rijksbeleid ‘water en bodem sturend’ en de Citydeal openbare ruimte is in 2023 afgesloten. Hierdoor is er nu wellicht vraag naar en ruimte voor vraagstukken op het snijvlak van onder- en bovengrond bij het COB.

Geotechniek

Ook geotechniek is een onderwerp ‘in het midden’. Dit vakgebied gaat bijvoorbeeld over het ontwerpen en realiseren van bouwputten en funderingen. Ook grondonderzoek en grondverbetering horen erbij. Maar geotechniek wordt vaak gebruikt voor bóvengrondse constructies. Dat maakt het vakgebied breed, en deze breedte bleek de afgelopen jaren een complicerende factor te zijn voor het COB. Navraag binnen en buiten het netwerk wees uit dat het in 2020 opgerichte platform Geotechniek zich zou moeten richten op kennisdeling over de volle breedte van het vakgebied. Voor het COB is dat een brug te ver en daarom werd besloten om het platform Geotechniek op te heffen, geen nieuwe onderzoeksprojecten specifiek over geotechniek te starten en het onderwerp te adresseren in bestaande activiteiten. Zo is er op de Kennisdagen civieltechnisch renoveren geregeld aandacht voor problemen met paalfunderingen en bouwputten en is er in de Kennisarena kabels en leidingen een project over het omgaan met bodemdaling.