Dwarsliggende feiten

Vaak staan onterechte aannames over wet- en regelgeving een vlotte samenwerking in een kabels-en-leidingenproject in de weg. Maar soms is een aanname wél terecht en gaat het om een dwarsliggend feit. Voor die feiten zoekt het COB-netwerk in dit project een oplossing op beleidsiveau.

Voor het project Fabels en feiten zijn tientallen mensen uit de kabels-en-leidingensector geïnterviewd over de belemmeringen die zij ervaren vanuit wet- en regelgeving. Dat heeft liefst 82 fabels en 71 feiten opgeleverd. Lang niet alle gevoelde belemmeringen zijn dus gebaseerd op feiten, maar komen voort uit gebrek aan kennis, capaciteit of tijd om volgens de regels te werken. Met het publiceren van de (on)juistheden in het groeiboek Fabels en feiten beschikt de branche over een naslagwerk om onnodige discussies uit de weg te gaan. Er blijven echter discussies bestaan, omdat wet- en regelgeving soms écht belemmerend werkt. Het gaat dan bijvoorbeeld om verschillende interpretatiemogelijkheden van wettelijke kaders, of het ontbreken van wettelijke regelingen en toetsingskaders.

Er is draagvlak en eigenaarschap nodig bij ministeries. Omdat het onderwerp is verdeeld over drie ministeries, kost dit proces tijd. Gedurende 2023 zijn overleggen met ministeries geweest. Ook is er contact gelegd met de programmamanager van het nieuwe programma Bodem en ondergrond. Concrete afspraken zijn in deze fase van ontwikkeling van dat programma lastig. 

Update  2024

Brief vanuit gemeenten

Op 11 maart 2024 is er door een aantal gemeentelijke bestuurders een brief (online pdf) gestuurd aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat. In deze brief wordt aandacht gevraagd voor vier thema’s: afstemming tussen ministeries, wet- e regelgeving, kennisinfrastructuur en informatiebeheer van de ondergrond. Bij het thema wet- en regelgeving wordt gewezen op het feit dat het huidige stelsel van beleid en wetten tot knelpunten in de uitvoering leidt. Ditzelfde is eind 2022 ook het COB-netwerk aangekaart in de brief aan voormalig minister Hugo de Jonge.

Rapport Citydeal openbare ruimte

De gemeenten verwijzen in hun brief naar de aanbevelingen uit een rapport van AKD dat in oktober 2023 is gepubliceerd. Dit document is opgesteld in opdracht van het ontwikkelteam Harmonisatie wet- en regelgeving van de Citydeal openbare ruimte. Er worden vijf aanbevelingen gedaan voor het aanpassen van wet- en regelgeving om knelpunten op te lossen.

Voortgangsbrief bodem en ondergrond

Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) heeft op 29 december 2023 met een verzamelbrief de Tweede Kamer geïnformeerd over een aantal programma’s en onderwerpen waar het ministerie aan werkt op het thema bodem en ondergrond. Er wordt onder meer ingegaan op de ontwikkeling van een interdepartementaal en interbestuurlijk programma Bodem, ondergrond en grondwater. Uit navraag van het COB blijkt dat in dat programma expliciet aandacht komt voor ruimtegebruik in de ondergrond in de gebouwde omgeving; hier wordt een deelprogrammaplan voor gemaakt. De eerste stakeholderbijeenkomst heeft plaatsgevonden in mei, de tweede volgt in juni, waarbij de bedoeling is om naar actieniveau te gaan. Het COB zal hierbij aanwezig zijn.

En dus?

Zoals hierboven te lezen is, zijn er volop ontwikkelingen gaande die impact (kunnen) hebben op de wet- en regelgeving voor kabels en leidingen. Er wordt in de interbestuurlijke setting van een nationaal programma gewerkt aan het beleggen van concreet eigenaarschap en het maken van procesafspraken. De rol van het COB is in deze fase beperkt. Vanuit de Kennisarena kabels en leidingen wordt uiteraard nauw contact gehouden met de experts die betrokken zijn in de planvorming, om te kunnen anticiperen, ondersteunen en bijsturen waar mogelijk en nodig.

Brief aan minister De Jonge

Tijdens het plenaire programma van het COB-congres op 20 juni 2022 klonk uit volle borst: ‘Hugo, je kunt ons bellen, als je wilt versnellen’. Het COB-netwerk van betrokken professionals wil graag met minister De Jonge van Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening aan de slag om ervoor te zorgen dat kabels en leidingen geen belemmering vormen voor maatschappelijke opgaven. Daartoe heeft het COB op 1 november 2022 een brief aan de minister geschreven.
>> Lees de brief

Vier dwarsliggende feiten

Uit het groeiboek Fabels en feiten komen diverse dwarsliggende feiten naar voren. Om niet te verzanden in te veel oplossingsrichtingen voor te veel vraagstukken, zijn er vier geselecteerd om aan te pakken. Dit zijn de vraagstukken die het meest urgent zijn en/of een grote impact op de keten hebben. Voor elk feit is een aanvliegroute naar een oplossing  bedacht. Deze aanvliegroutes zijn besproken met de betrokken instanties, zoals de ministeries van BZK, IenW en EZK.

1. Een telecommunicatieverordening kan wel/niet opgenomen worden in een Omgevingsplan (stelling 3.21)
   Op 1 januari 2023 moeten gemeenten een (tijdelijk) omgevingsplan hebben vastgesteld en in 2029 moet de implementatie doorgevoerd zijn. Het omgevingsplan omvat de verordeningen die toezien op de fysieke leefomgeving. De in de Telecommunicatiewet verplicht gestelde telecommunicatieverordening wordt echter in de overgangsregeling niet benoemd als een verordening die onderdeel kan zijn van het Omgevingsplan.
2. Een netbeheerder moet gemeentelijke bomen op zijn ondergrondse infrastructuur dulden (stelling 2.8)
   Een netbeheerder hoeft niet altijd te accepteren dat er een boom op zijn net wordt geplaatst. Dit betekent alleen niet dat een netbeheerder kan weigeren dat er een boom wordt gepland op de locatie waar zijn net ligt. In de rechtspraak is een aantal situaties beschreven wanneer netten moeten wijken voor bomen en wanneer niet. In de wet is dit niet concreet geregeld.
3. Er is geen wettelijk toetsingskader voor vergunningen voor de aanleg van kabels en leidingen (stelling 2.16)
   Om een ontwikkeling te mogen realiseren, zijn vaak een of meerdere vergunningen nodig, denk aan een omgevingsvergunning.  Voor iedere omgevingsvergunning geldt een eigen toetsingskader. Voor aanvragen die betrekking hebben op de aanleg van kabels en leidingen is dit er niet. Hierdoor  stellen veel gemeenten verordeningen op; een telecommunicatieverordening, leidingverordening of een AVOI. Dit heeft als gevolg dat iedere gemeente op een andere manier omgaat met een aanvraag en de wijze van indiening en de toetsing daarvan voor de aanleg van kabels en leidingen.
4. Overheden kunnen zelf invulling geven aan een nadeelcompensatieregeling (stelling 7.27)
   Wanneer belanghebbenden bij de uitvoering van een wettelijke taak door de overheid nadeel ondervinden, kunnen deze onder omstandigheden een vergoeding vragen voor de geleden schade (nadeelcompensatie). Een bestuursorgaan is tot op zeker hoogte vrij om zelf invulling te geven aan een nadeelcompensatieregeling. Dat is vaak geen probleem; de inkomstenderving, en zodoende de schadebepaling, is bijvoorbeeld voor een winkelier bij het afsluiten van een weg goed te berekenen. Voor kabels en leidingen ligt het ingewikkelder, en leidt het door een overheid zelf kunnen invullen tot minder rechtszekerheid.