Consensus in kosten en baten

Vanuit het onderzoek Common ground voor ondergrondse infra is geconcludeerd dat er in ondergrondse infraprojecten met meerdere betrokken partijen vaak sprake is van een onevenredige verdeling van kosten en baten. Het ontbreekt aan een transparante, algemeen bruikbare systematiek om kosten te verevenen, waardoor samenwerking wordt belemmerd. Een denktank gaat zich verdiepen in oplossingsrichtingen.

Gezien de opgaven waar de kabels- en leidingensector mee te maken heeft – energietransitie, 5G, verstedelijking, klimaatopgave, vervangingsopgave – is dit hét moment om in beweging te komen. Om de opgaven te realiseren en te kunnen betalen, is strategische afstemming en adaptief plannen noodzakelijk. Maar ook een andere kijk op kosten: beslissingen worden nu niet altijd genomen vanuit de laagste maatschappelijke kosten, maar vanuit de laagste eigen kosten. Verantwoordelijkheden (en daarbij horende kosten) worden doorgeschoven in de keten.

Een denktank uit het COB-netwerk heeft nagedacht over een andere aanpak. De leden hebben gezocht naar oplossingen waardoor de financiële aspecten tussen de betrokkenen partijen geen spelbreker zijn voor een toekomstbestendige kabel- en leidingeninfrastructuur in Nederland. Dafra van Engelen (APPM) heeft de denktank gecoördineerd, een plan van aanpak opgesteld en de vervolgstappen in beeld gebracht. Het rapport dat hieruit is opgeleverd (rechts) is gratis te downloaden.

Totstandkoming

Op basis van eerdere onderzoeken en ervaringsdeskundigen zijn de volgende invalshoeken voor dit onderzoek gekozen:

• Vanuit praktijkprojecten (aanleg of renovatie) onderzoek doen naar de aanpak vanuit de laagste maatschappelijk kosten, of hoogste maatschappelijke waarde. Het is belangrijk om de belemmeringen voor een dergelijke aanpak in beeld te krijgen.
• Er wordt gesproken over laagste maatschappelijke kosten bij besluitvorming, maar uit een tussenresultaat van een COB-onderzoek (Worstelen met kabels en leidingen) bleek dat besluiten worden genomen op basis van laagste eigen kosten.
• Zou aanleg/verlegging op basis van laagste kosten (of meeste baten) kunnen? Zo mogelijk in relatie met een vereveningsfonds, om beweging te krijgen in de kabels-en-leidingenbranche. Als je uitgaat van de laagste maatschappelijke kosten zijn er ongetwijfeld betrokken partijen die hier beter of juist slechter uitkomen op financieel vlak.  Een soort vereveningsfonds kan uitkomst bieden.

Bijeenkomsten

Op donderdag 11 maart 2021 vond de eerste online denktank-ontmoeting plaats. Dit was een kick-off om kennis te maken met elkaar en de opgave. Het kernteam lichtte toe welke ideeën er zijn over het onderzoekstraject en welke stappen zijn bedacht. In deelsessies is verder ingegaan op de mogelijke oplossingen. Zo werd er gesproken over de voordelen van een gebiedsgerichte aanpak waarbij de totale opgave op strategisch niveau wordt bekeken. Uitzoomen is van belang, dus neem ook een stap naar een hoger abstractieniveau. De best practices van allianties of convenanten kwamen voorbij, zoals die van Synfra, waar ketenpartners werkzaamheden combineren en coördineren die gericht zijn op het maatschappelijk belang. Met de tip ‘gluren bij de buren’ werd nog maar eens aangegeven hoe goed het is om ook over de grens heen te kijken: hoe doen onze buren het en wat werkt daar wel of juist niet?

De productieve sessie kreeg een vervolg op 8 april 2021. Projectleider Dafra van Engelen deelde de bijdragen die zijn opgehaald tijdens de bijeenkomst van het platform Kabels en leidingen op 30 maart 2021. Daarnaast ging de denktank aan de slag met drie mogelijke onderzoekstrajecten:

1. Houtskoolschets van nieuwe backbone: hoofdlijn van het netwerk dat de basis vormt voor verdeling van kosten en baten
2. Stakeholderperspectieven
3. Ophalen best practices en innovatieve aanpakken