Hectische dagen voor de noordzuidlijn

Het ging de afgelopen tijd goed met de Noord/Zuidlijn. Boormachine Molly boorde zich moeiteloos onder de Munttoren door, nieuwe metro’s werden getest en er was een heus celloconcert in de toekomstige metrotunnel. Maar op de Vijzelgracht ging het deze week even mis. Een lek bij de tunnelboor zorgde drukverlies in de bodem, met kleine verzakkingen tot gevolg. Tegelijk was er bij het Centraal Station een hoogtepunt te vieren: het succesvol afzinken van een reusachtig caisson op het IJ.

28 september 2012 | AUTEUR: Armand van Wijck

Boormachine Victoria ging vorige week donderdag vol goede moed van start met het slotstuk voor de Noord/Zuidlijn. In 883 meter moet Victoria de achtste en laatste tunnelbuis tussen station Vijzelgracht en station Rokin boren. Maar na krap zeven meter graven en met de achterzijde van het boorschild nog in de 1,2 meter dikke stationswand ging het even mis. Op maandagochtend ontstond er een lek in de aansluiting van de startconstructie van Victoria op de stationswand. Twee panden op de hoek van de Vijzelgracht verzakten zeven millimeter, volgens de gemeente nog binnen de veiligheidsmarges.

De lekkage aan de startconstructie leidde direct boven de boorkop tot een verzakking van tien millimeter. Onder invloed van de hoge druk in de boormachine kon de boorvloeistof weglekken door een kier tussen de onderzijde van de startconstructie en de stationswand. Wanneer er teveel boorvloeistof weglekt, treedt er drukverlies op, wat leidt tot grondverzakkingen.

Vertragen en dichten

De boorvloeistof, een mengsel van water en bentoniet (klei), stroomde in eerste instantie met tweehonderd kuub per uur terug in station Vijzelgracht. Pas woensdagochtend om 04:45 uur wist booraannemer Saturn het lek te dichten. “We hebben de afgelopen dagen gevochten alsof ons eigen pand in de brand stond, alsof we in een onderzeeër op tweehonderd meter diepte zaten met een lekkage”, reageerde projectmanager Frank Otten woensdagmiddag.

Na het injecteren van dichtmiddel bij de aansluiting op de stationswand en in de grond lukte het Saturn om de vloeistofstroom te vertragen tot negentig kuub per uur. Maar de bentoniet kreeg nog steeds niet voldoende tijd om uit te harden. Tegen de onderkant van de startconstructie werden daarom zandzakken geplaatst en er werd beton gestort. Saturn wist het lek volledig te dichten na het aanbrengen van een speciaal polymeer dat besteld moest worden bij een Duitse fabrikant, meldt Technologiemagazine De Ingenieur. De aannemer maakte de afdichting extra sterk door er nog stalen platen tegenaan te lassen.

Meteen na het afstoppen van de lekkage is Saturn tot woensdagmiddag in de weer geweest met allerlei inspecties. Direct boven de boormachine reden twee vrachtwagens met een totaalgewicht van zo’n honderd ton over de straat heen terwijl er metingen werden uitgevoerd. Omdat er hierbij geen verdere verzakking optrad en de lekkage dus niet tot holtes onder het wegdek had geleid, werd de weg weer vrijgegeven. De bewoners van de verzakte panden – die uit voorzorg enkele nachten in een hotel hadden doorgebracht – konden weer terugkeren naar huis.

Herstellen

Ondanks het vele pompwerk van de brandweer was een met boorvloeistof overstroomd station onvermijdelijk. Daarnaast werd er tijdens de lekkage vloeistof afgevoerd naar de al geboorde tunnels die uitkomen bij station Vijzelgracht. Voordat Victoria weer aan de slag kan, zal er dus schoongemaakt moeten worden.

Voor alle zekerheid is er rond de afdichting nog meer dichtmiddel met grout geïnjecteerd en rond de aansluiting van de startconstructie op de stationswand is een betonnen kraag gestort. “Extra vijzels tegen de startconstructie zorgen ervoor dat deze nog strakker tegen de stationswand wordt gedrukt bij het vervolg van het boren”, meldt Dienst Noord-Zuidlijn op haar website.

Aanstaande maandag vervolgt Victoria langzaam haar weg. Er staan nog meer uitdagingen te wachten wanneer ze de oostzijde van de Vijzelstraat passeert. “De verscheidenheid van de min of meer typisch ‘Amsterdamse’ bebouwing en de nogal wisselende bouwkundige staat van deze panden maakt ze theoretisch kwetsbaarder dan de goed onderhouden grote gebouwen (zoals de Munttoren) waar Molly rakelings langs ging”, aldus Dienst Noord-Zuidlijn.

Hoogtepunt

Maar er was deze week ook goed nieuws te melden uit Amsterdam. Op dinsdag werd succesvol een twaalfduizend ton zwaar caisson afgezonken voor de tunnel onder het IJ.

Het gevaarte – 138 x 12 x 8 meter groot – werd na het leegpompen en waterdicht koppelen aan het landhoofd, ondergespoeld met zand voor extra stabiliteit. Door het caisson eerst op vijzels te plaatsen die al op de bodem waren aangebracht, kon het zand goed onder het tunnelelement worden geblazen. Er zal ook zand gestort worden op de betonnen ’tenen’ (de uitstekende delen over de gehele lengte) aan weerszijden van het tunnelsegment. Daardoor ligt het caisson straks extra stevig op de bodem van het IJ.

Het afzinken was live te volgen op het internet en ook via een live blog. De laatste twee caissons die nog nodig zijn voor de afzinktunnel worden op 2 en 9 oktober geplaatst.