‘Het gaat om tunnels die er al heel lang liggen’

Jan van der Sluis, senior adviseur tunnelveiligheid: “Vanuit mijn rol op het gebied van tunnelveiligheid zie ik PTZ als een uitdaging. Het is soms een beetje pionieren. Je moet de winkel verbouwen, maar je wilt de winkel ook open houden. Hoe doe je dat veilig en met behoud van beschikbaarheid?”

“Het project past in een generiek proces van standaardisering binnen Rijkswaterstaat. Binnen het tunneldomein zie je dat terug in de Landelijke Tunnelstandaard (LTS). Daarin zijn onder andere alle tunneltechnische installaties omschreven. We volgen die standaard, tenzij er een goede reden is om af te wijken. Dat is helder, en als je er zo naar kijkt, is mijn rol als tunnelveiligheidsadviseur verrassend simpel.”

Was het maar zo simpel

“Maar het gaat hier om tunnels gaat die er al heel lang liggen. We hebben dus te maken met bestaande randvoorwaarden, en sommige randvoorwaarden zijn best wel hard. Dat kan betekenen dat we omstandigheden tegenkomen die ertoe leiden dat we niet zonder meer volgens de LTS kunnen renoveren en keuzes moeten maken. En als je dan zou moeten afwijken, neem je daar de invalshoek van tunnelveiligheid uiteraard ook in mee. Vanuit mijn rol bij het maken van een ombouwstrategie kijk ik met name naar dat aspect.

De ombouwstrategie van de Heinenoordtunnel, die overigens niet binnen de scope van PTZ valt, is een goed voorbeeld. De Heinenoordtunnel heeft geen middentunnelkanaal. Maar een middentunnelkanaal is wel onderdeel van de LTS. Bij de Heinenoordtunnel is ervoor gekozen alsnog een middentunnelkanaal aan te leggen. Dat biedt een duidelijk voordeel, omdat er vanuit het middentunnelkanaal veilig gewerkt kan worden, terwijl de tunnel open kan blijven. Ruimte om een middentunnelkanaal aan te leggen is er echter niet bij alle tunnels. Bij twee tunnels binnen PTZ hebben we bijvoorbeeld te maken met langzaamverkeerbuizen en een tunnel waar ook een tram doorheen gaat. Bij de Noordtunnel is er een brug als alternatief voor het verkeer, bij andere tunnels heb je dat niet. Kortom, de omstandigheden zijn per tunnel anders, waardoor we per tunnel moeten bekijken hoe we de tunnelveiligheid het beste kunnen vormgeven in de ombouwstrategie.”

Stap voor stap

“We doen eerst een impactanalyse, dat is een stap die je moet nemen binnen het LTS-proces. Daaruit blijkt waar je de LTS kunt volgen en waar het moeilijk wordt. Een techneut zal altijd een oplossing zoeken, maar we hebben natuurlijk niet alleen te maken met techniek, maar ook met veiligheid, uitvoerbaarheid en hinderbeperking. En je moet ook het benodigde budget nog zien te verkrijgen. We moeten misschien keuzes maken. Daarbij helpen de ervaringen die opgedaan worden bij de renovatie van de Heinenoordtunnel. Die ervaringen nemen we mee in de plannen voor PTZ. Door vanaf het begin creatief te kijken naar randvoorwaarden en omstandigheden creëer je oplossingen, zoals bij de Heinenoordtunnel de keuze om eerst een middentunnelkanaal te realiseren, onderdeel is geworden van de oplossing om veilig en met zo min mogelijk hinder voor het verkeer te kunnen ombouwen.”

‘Door vanaf het begin creatief te kijken naar randvoorwaarden en omstandigheden creëer je oplossingen.’

Optimaliseren

“De PTZ-aanpak is niet helemaal nieuw. We optimaliseren al van project naar project, van tunnel naar tunnel. Bijvoorbeeld door te werken met bouwblokken. We hebben de tunneltechnische installaties altijd functioneel omschreven, waardoor we in de loop der jaren een breed palet aan oplossingen hebben gekregen. Rijkswaterstaat wil naar technische standaardisatie, zodat de bediening op afstand en het beheer en onderhoud efficiënter kunnen plaatsvinden, en er flexibel kan worden ingespeeld op digitalisering en maatschappelijke veranderingen. Door standaardisatie kunnen storingen ook sneller worden opgelost, wat ook minder hinder betekent voor de weggebruikers.

Door gebruik te maken van herbruikbare componenten (‘bouwblokken’) die in verschillende objecten kunnen worden toegepast, kun je modulair vervangen. De vraag waar we binnen PTZ mee bezig zijn, is hoe je bestaande tunnels zo uniform mogelijk opnieuw kunt inrichten. Ik verwacht dat de wens om modulair te kunnen vervangen in de praktijk vermoedelijk zal worden ingevuld door verschillende technische oplossingen te verbinden.”

Keuzes maken

“De scope van de ombouwstrategie moet nog bepaald worden. Maar dat neemt niet weg dat we verwachten dat de vluchtdeuren in alle tunnels vernieuwd moet worden. We staan voor de uitdaging of we een ontwerp kunnen maken dat we standaard kunnen toepassen in alle PTZ-tunnels. Een andere component is de ventilatie. Daarvoor kunnen we afspreken dat het frame waaraan je de ventilatoren hangt, gestandaardiseerd is. Dan heb je een standaardinterface tussen apparaat en beton. Of je gaat nog een stap verder en je kiest voor alleen nog maar type x van merk y. Dat zijn keuzes die we in deze fase van het project nog moeten en kunnen maken.”

Continuïteit

“De tunnels liggen in verschillende gemeenten, waar de mandatering steeds anders is georganiseerd. Dat maakt de afstemming complex. De regels van het bouwbesluit zijn niet altijd even zwart-wit, ook niet ten aanzien van tunnelveiligheid en of er wel of geen nieuwe openstellingsvergunning aangevraagd moet worden. Het gaat vaak om interpretatie. Het voordeel is dat we één veiligheidsbeambte voor alle Rijkswaterstaattunnels hebben die in nauw contact staat met de tunnelbeheerder en het eindresultaat toetst. Dat maakt dat je als project voor alle PTZ-tunnels tegelijk afspraken kunt maken met de beheerder. Maar het blijven unieke objecten, over elk specifiek aspect gaan we met elkaar en met de beheerder en het bevoegd gezag samen in gesprek.”

“We gaan met PTZ zeker verbeteringen bewerkstelligen. Maar om vooraf het doel in tijd of geld uit te drukken, is lastig. Ik denk dat de PTZ-aanpak kansrijk is. Alle kennis die nodig is voor het planvormingstraject, is aan boord. We hebben een heel gevarieerd team.”