Haagse tramtunnel ondanks betongruis een knap staaltje werk

Het was even schrikken. Op maandagavond kwam er betongruis naar beneden in de Haagse tramtunnel. Niets aan de hand, zo blijkt uit een verklaring van vervoerder HTM, maar toch zorgde het voor enige opschudding. Ondanks alles blijft de tramtunnel een knap staaltje Nederlandse tunnelbouw.

30 augustus 2012 | AUTEUR: Armand van Wijck

‘Betongruis gevonden in Haagse probleemtunnel’. RTL Nieuws, die de calamiteit als een van de eerste in de vroege dinsdagmorgen naar buiten bracht, opende haar nieuws zelfs met ‘stukken plafond’ die naar beneden kwamen. Technisch gezien is het natuurlijk ook een stuk plafond, maar volgens de Haagse Tramweg Maatschappij (HTM) ging het maar om een theelepel betongruis. “Het gruis is uit een eerder gerepareerde scheur gevallen, al is ‘scheur’ een groot woord”, vertelde een woordvoerder van HTM eind dinsdagmiddag aan dagblad Cobouw.

Het ging volgens de bouwkrant om een scheur van twee centimeter lang in een krimpvoeg in het dak van de tunnel. Het betongruis was op het perron van station Grote Markt gevallen. De trams bleven daarom wel rijden, maar stopten niet op dit station. In de nacht van dinsdag op woensdag werd het euvel verholpen.

Moeizame tijd

Dat er ophef was ontstaan is niet zo verwonderlijk. De 1250 meter lange tramtunnel – ook wel het Souterrain genoemd – kende een pijnlijke weg naar de oplevering in 2004. De tunnel werd gebouwd met de wanden-dak-methode om tijdens de bouw overlast te voorkomen. Nadat de wanden en het dak van de tunnel in de grond waren geplaatst, werd de tunnel ontgraven. De aansluiting van de wanden op de waterdichte lagen in de bodem bleek echter een zwakke plek. Er werd daarom gebruik gemaakt van groutinjecties om de bodem te verstevigen.

Dat kon helaas niet voorkomen dat er in 1998, twee jaar na de start van de bouw, een groot gat ontstond waardoor het grondwater de tunnel instroomde. De Kalvermarkt verzakte en wegens instortingsgevaar werd de hele tunnel onder water gezet om verdere schade aan de aangrenzende bebouwing te voorkomen. Weer twee jaar later had een damwand tussen de Kalvermarkt en station Spui het begeven, en twee ondergrondse tunneldelen kwamen onder water te staan.

Uiteindelijk is de tunnel onder verhoogde luchtdruk verder afgebouwd. Door alle constructieproblemen stegen de kosten met bijna honderd miljoen euro en werd de tunnel vier jaar later opgeleverd dan gepland.

Gebruiker als uitgangspunt

Ondanks alle problemen is de tramtunnel een knap staaltje Nederlandse tunnelbouw. Het Souterrain is een integrale, ondergrondse oplossing voor een onhoudbare verkeerssituatie in Den Haag. In 2005 won het de Betonprijs en in 2007 ontving het de Nederlandse Bouwprijs in de categorie bouwwerken. De jury roemde de tramtunnel vanwege de gebruiksvriendelijkheid en duurzaamheid van de tunnel en bijbehorende parkeergarage. Volgens het juryrapport is de tramtunnel zo ingericht dat het verblijf er aangenaam en sociaal veilig is.

In het ontwerp van architect Rem Koolhaas is, binnen de randvoorwaarden van de aanwezige kabels en leidingen en de voorgeschreven maximale helling voor de trams, de gebruiker als uitgangspunt genomen. Het toepassen van glazen scheidingswanden tussen de parkeergarage en station Spui is een van de maatregelen die voorkomen dat mensen zich opgesloten voelen in de ondergrondse ruimte. Aandacht voor de details, zoals een mozaïek in de houten perronvloeren en een bamboebos bij een keerlus in de parkeergarage, draagt bij aan het gebruikerscomfort. Gevoelsmatig gaan onder- en bovengrond soepel en gelijkmatig in elkaar over. Bovengronds is een verkeersvrij winkelgebied ontstaan, dat door de tramlijn nog steeds goed bereikbaar is.

Gedeelten van deze tekst zijn afkomstig uit het jubileumboek van KIVI NIRIA TTOW