Historisch onderzoek met gebruik van de ondergrond als logisch resultaat
“Voorstellingsvermogen is kenmerkend voor de manier waarop ik tegen opgaven aankijk. Vanuit de gebruiker denken, vind ik een van de belangrijkste aspecten van het vak. Je maakt iets voor een ander. Je probeert je voor te stellen hoe mensen de ruimte ervaren”, zegt Jordy van der Veen over zijn project Uit eigen bodem, dat door de jury van de Schreudersstudieprijs tot een van de winnaars in de categorie Ruimtelijke kwaliteit is uitgeroepen. “Dit ontwerp is ontstaan vanuit heel veel gebruikers uit het verleden. Daaruit heb ik iets gemaakt voor de huidige gebruikers van het gebied.”
Zijn ontwerp van een nieuwe, ondergrondse voedselmarkt in het historische centrum van Purmerend, ontstond vanuit interesse voor de plek. “De Koemarkt in Purmerend is een leeg plein met een beperkte functie, maar heeft tegelijkertijd ook kwaliteit. Ik heb geprobeerd het beste van die twee aspecten te combineren. Dat begon met historisch onderzoek. Daar kwam gebruik van de ondergrond als logisch resultaat uitrollen. Dat er ooit een klooster heeft gestaan, was mij bekend. Pas tijdens het onderzoek leerde ik dat Purmerend in eerste aanleg geen marktstadje was, maar een vissersdorp. Tijdens het onderzoek vielen steeds meer puzzelstukjes op hun plaats.”
Met zijn ontwerp creëert Jordy van der Veen een nieuwe voedselmarkt in het historische centrum van Purmerend, waarbij hij teruggrijpt op verschillende maaiveldhoogtes die in de loop van de historie van Purmerend zijn ontstaan door dijkverhogingen, landaanwinning en inpoldering. Hij brengt de oude laag van de kloosternederzetting die het gebied in de veertiende eeuw domineerde terug in een hedendaagse voedsel- en warenmarkt. De historie van Purmerend, van vissersdorp tussen de meren tot veeteeltgebied na de inpolderingen, is er een van productie en handel in voedsel. Met zijn ontwerp geeft Jordy van der Veen dat deel van de Purmerendse identiteit een prominente plek in het centrum van de stad.
Boeiende analyse
De jury roemt zijn uitgebreide onderzoek naar in het verleden gebruikte materialen en de toepassing van typen funderingen en draagconstructies. “De ontwerper neemt de lezer op een prettige manier mee in het proces van historisch onderzoek. Daarnaast blijft hij ook boeien in zijn analyse van de bouwmaterialen en de constructietypen, waarbij veel gebruikgemaakt is van vormstudies om de ruimtelijke kwaliteit van de ondergrondse ruimten af te tasten.”
‘Ik denk dat mijn manier van onderzoekend ontwerpen op andere plekken heel inspirerend kan zijn.’
Jory van der Veen, die sinds begin 2021 als zelfstandige (www.jordyvanderveen.nl) aan de slag is, is blij met het feit dat zijn scriptie, drie jaar na afronding, opnieuw de aandacht trekt. “De jury was heel lovend over de manier waarop ik mijn onderzoek visueel heb gemaakt. Dat vond ik wel leuk. Ik ben destijds gevraagd om in te zenden. Als je dan vervolgens wordt genomineerd en ook nog wint, is dat wel heel bijzonder. Van vakgenoten heb ik veel positieve reacties gekregen. En ook uit Purmerend. Iedereen daar kent die plek en vindt er wat van. Ik hoop dat mijn ontwerp inspireert. Ik heb niet de indruk dat er nu veel draagvlak is om de Koemarkt aan te passen, maar ik denk wel dat mijn manier van onderzoekend ontwerpen op andere plekken heel inspirerend kan zijn. Het zou mooi zijn als dat tot een project zou leiden waarin de ondergrond een belangrijke rol speelt. Tijdens het onderzoek ben ik anders naar de ondergrond gaan kijken. In het ontwerp voor de Koemarkt heb ik niets op of langs het plein toegevoegd, maar eronder. Normaal heb je altijd een gevel bij een gebouw, de vorm lees je van de buitenkant af. Die dimensie ontbreekt hier. Maar tegelijkertijd ontstond de mogelijkheid om de ruimte onder het plein veel vrijer in te richten. Ik heb het licht van boven ingezet als begeleiding van de bezoekers aan de voedselmarkt. Men beweegt zich van licht naar licht door de ruimte heen. Vaak is het meenemen van de ondergrond wenselijk, bijna noodzakelijk. Maar het levert niet altijd meerwaarde op. Je moet de ondergrond alleen inzetten als dat wel het geval is, zoals in dit ontwerp.”
“Ook al is het al drie jaar geleden, ik haal het afstudeeronderzoek zelf nog vaak aan om te laten zien hoe ik werk. Het onderzoek heeft meegeholpen mijzelf te begrijpen; het was achteraf gezien dus ook een stap in mijn persoonlijke ontwikkeling. Het heeft me kennis gebracht, ook over de ondergrond, die ik meeneem in mijn huidige werk.”
