Common ground voor ondergrondse infra

Het ontbreekt aan een overallstrategie voor aanleg, beheer en onderhoud van ondergrondse kabels en leidingen. Tegen de achtergrond van een aantal grote ruimtelijke en maatschappelijke opgaven ziet het COB-netwerk dit als urgent probleem. Daarom wil het netwerk een langetermijnvisie voor deze infrastructuur realiseren.

In de eerste fase heeft het COB een analyse gemaakt van de toekomstige ontwikkelopgave, de belangen, de kennisvragen, de gebruikte instrumenten en de (bewezen effectieve) oplossingen van alle bij de ondergrondse kabel- en leidingeninfrastructuur betrokken partijen. Op 12 april 2019 deze kennisanalyse feestelijk gepresenteerd tijdens het Flexival (zie rechts).

De kennisanalyse is de basis voor een concreet kennisprogramma voor de korte, middellange en lange termijn, dat het COB-netwerk wil ontwikkelen met het oog op de reeds geformuleerde gezamenlijke ambitie: ‘een overallstrategie voor aanleg, beheer en onderhoud van de ondergrondse kabel- en leidingeninfrastructuur op basis van gedeelde belangen van alle betrokken partijen’. Op 18 juli 2019 is het nieuw ingestelde kernteam van start gegaan met deze tweede fase.

Voortgang in 2018

Om het onderwerp hoog op de bestuurlijke agenda te zetten, stond Common ground voor ondergrondse infra centraal op het Diner van de Ondergrond van dit jaar, op 7 november 2018. De gasten waren bestuurders en specialisten die op strategisch niveau kunnen bijdragen. Aan de hand van vier vragen, uitgebeeld in cartoons, is er gediscussieerd over het onderwerp.

Op 19 oktober 2018 kwamen alle betrokkenen en geïnteresseerden bij elkaar voor een voortgangsbijeenkomst. Op de agenda stond een terugkoppeling van de individuele interviews en de groepsinterviews. Vragen zoals ‘herken jij dit?’ en ‘zie je dit ook zo?’ kwamen aan de orde. Hiervoor werden per thema drie stellingen gebruikt (zie download hieronder) die door het kernteam waren geformuleerd op basis van de tot dat moment verzamelde informatie. De aanwezigen hebben de knelpunten bevestigd, aangescherpt, aangevuld en genuanceerd. Het is belangrijk dat de deelnemers zich in de (uiteindelijke) stellingen herkennen, want hierdoor kan de stap naar de juiste oplossingsrichtingen gemaakt worden.
>> Bekijk de stellingen (pdf, 80 KB)

De gesprekken tot nu toe laten zien dat er op uitvoeringsniveau al veel aandacht is voor de problematiek. Er zijn allerlei praktische oplossingen bedacht en samenwerkingsverbanden ingericht die graafschades verminderen, het werken in de ondergrond efficiënter maken en hinder beperken. Bewezen effectieve operationele oplossingen worden echter nog onvoldoende doorvertaald naar andere ondergrondse infraprojecten. Dat komt mogelijk door het grote aantal betrokken partijen, wisselende inzichten over wie de regierol zou moeten hebben en beperkte koppeling aan bovengrondse belangen. Bovendien zijn de gevonden oplossingen vaak reactief en blijven achterliggende structurele belemmeringen buiten beeld. Dat laatste wordt mede veroorzaakt doordat er op beleidsniveau beperkt zicht is op het belang en de rol van de ondergrondse infrastructuur in het – binnen tijd en budget – realiseren van bovengrondse ambities.

In september is per branche een groepsinterview georganiseerd. Netbeheerders, gemeenten en aanneem- en adviesbureaus kregen hiermee de kans ervoor te zorgen dat hun opgaven worden meegenomen in Common ground voor ondergrondse infra.

• 4 september 2018, 14.00-17.00 uur met aansluitend borrel, voor aannemers en ingenieursbureaus
• 11 september 2018, 9.00-12.00 uur met aansluitend lunch, voor gemeenten
• 12 september 2018, 9.00-12.00 uur met aansluitend lunch, voor grote opdrachtgevers
• 18 september 2018, 9.00-12.00 uur met aansluitend lunch, voor netbeheerders

>> Programma (pdf, 200 KB)
>> Download overzicht met resultaten (pdf, 1.1 MB)

In de zomer van 2018 is het kernteam gestart met individuele interviews. Door met verschillende partijen in gesprek te gaan over hun toekomstvisie en de zaken waar zij tegenaan lopen, krijgt het kernteam input en wordt gelijk kennis uitgewisseld. De partijen worden bewust van elkaars vraagstukken en motieven, en er ontstaat een analyse van gezamenlijke kansen en bedreigingen.

Startbijeenkomst

De bijeenkomst van 27 maart 2018 was de kick-off van het project Common ground voor ondergrondse infra. Niet alleen de organisaties die eind 2017 hebben gezegd ‘wij doen mee’ waren present, maar ook veel organisaties die zich recent hebben gemeld. Er waren dertig mensen aanwezig vanuit verschillende achtergronden die hiermee een prachtig scala aan partijen vertegenwoordigden: gemeenten, waterschappen, havenbedrijf, netbeheerders, adviesbureaus, aannemers en wetenschap.

De bijeenkomst begon met het projectteam dat zich voorstelde en vertelde over het project. Daarna zijn de deelnemers snel met elkaar aan de slag gegaan. Aan drie brainstormtafels is nagedacht over de stakeholders, thema’s en vragen die beantwoord moeten worden, is veel kennis gedeeld en zijn er waardevolle gesprekken gevoerd. Het COB kijkt terug op een bijzonder geslaagde start van het project waarin al gelijk stappen zijn gemaakt met enthousiaste deelnemers die willen meedenken, meepraten en kritisch durven zijn. Kortom, het project is begonnen!
>> Presentatie COB (pdf,  1,25 MB)
>> Verslag (pdf, 436 KB)
>> Bijlage: stakeholderanalyse (317 KB)
>> Bijlage: thema’s (251 KB)
>> Bijlage: Interviewvragen (313 KB)

Achtergrond

Stevige opgave

De belangrijkste ruimtelijke en maatschappelijke opgaven zijn de energietransitie, de klimaatopgave en de verdere verstedelijking. Nieuwe ondergrondse kabel- en leidingeninfrastructuur moet vaak worden ingepast in een complexe omgeving. Daarnaast zijn gasnetten en drinkwaternetten aan vervanging toe. De (lokale) opwekking van hernieuwbare energie en de opmars van elektrisch rijden maken uitbreiding van het stroomnet nodig. Extra rioleringen zijn nodig voor de afkoppeling van regenwater en de vraag naar datanetwerken blijft groeien. Al deze ontwikkelingen hebben een enorme impact op de ondergrondse netwerkinfrastructuur.

Tegelijkertijd is geconstateerd dat er nog veel problemen zijn in de huidige praktijk van beheer van kabels en leidingen. Denk aan het grote aantal graafschades, het gebrek aan ruimte in de ondergrond, de vele loze leidingen, het gebrek aan een integrale aanpak (van boven- en ondergrond) bij het stedenbouwkundig ontwerp van plangebieden en het ontbreken van regie op het gebruik van de ondergrond.

Gedeeld urgentiegevoel

De te maken afwegingen worden steeds complexer. Het accent verschuift van een beheeropgave naar een strategieopgave. Dat besef leeft wel latent bij de meeste eigenaren en netwerkorganisaties, maar geen enkele partij is al zover dat het een eigen langetermijnstrategie heeft ontwikkeld. Binnen en buiten het COB-netwerk blijkt dat betrokken partijen zich heel goed realiseren dat de meeste strategische keuzes gezamenlijk gemaakt moeten worden. In het netwerk van ondergrondse infrastructuur is de wederzijdse afhankelijkheid groot. Er is behoefte aan strategische keuzes die gedragen worden door alle belanghebbende partijen aan zowel de publieke als de private kant.

Voor een toekomstig duurzaam en efficiënt gebruik van de ondergrond, inclusief ondergrondse infrastructuur, zijn meer samenwerking en input nodig van overheden, wetenschap/onderwijs, nutsbedrijven en private partijen. Het project Common ground voor ondergrondse infra moet ertoe leiden dat betrokken partijen vanuit gedeelde belangen de handen ineenslaan, opgaven in beeld brengen en zich op gezamenlijke doelen richten.