Circulaire tunnels
Circulariteit is noodzaak, maar hoe werk je circulair in de aanleg en renovatie van tunnels? Die bouw en renoveer je immers niet elke dag. Het hergebruiken van onderdelen is een belangrijk aspect van circulair werken. Het COB-netwerk onderzoekt welke maatregelen daarbij behulpzaam zijn.
Het hergebruiken van onderdelen is een belangrijk aspect van circulair werken. Nog te weinig worden elektrotechnische en werktuigbouwkundige onderdelen die vrijkomen bij infrastructurele projecten voor andere projecten en bedrijven beschikbaar gesteld. Dit is jammer, want veel onderdelen hebben nog een waardevolle restlevensduur. Bovendien is er in de sector de wens om concrete invulling te geven aan het thema circulariteit. Het COB-netwerk doet onderzoek naar wat nodig is om de sector circulair te maken, bijvoorbeeld met de opzet van een depot of (digitale) hub voor tweedehands tunneltechnische onderdelen.
Rapport opgeleverd
In januari 2023 is de rapportage met alle resultaten van 2022 afgerond en gepubliceerd. Allereerst wordt een route naar circulaire tunnels langs drie bergtoppen beschreven. Er zijn pakketten met maatregelen geformuleerd om deze doelen te bereiken. De ‘groeipaden’ benoemen acties gericht op hergebruik, inkoop/markt, ontwerp, data, wetten en regels, en financiering. Het incrementeel blijven werken aan onze infrastructuur zal volgens het COB-bestuur – als vertegenwoordigers van het netwerk – niet snel leiden tot innovatieve doorbraken in duurzaamheid en circulariteit. Het stellen van een hoge ambitie in samenwerking heeft de meeste kans op succes voor circulariteit. Het rapport gaat verder in op drie concrete voorbeelden/producten: een maatregelencatalogus voor circulaire tunnels, een uitwerking van circulariteit van een tunnelventilator en een serious game voor kennisontwikkeling en bewustwording op het gebied van circulariteit.
>> Rapport op de kennisbank
Deliverables
Nr. |
Omschrijving |
Verwachte opleverdatum |
---|---|---|
1 | Rapport oogstkaarten van minimaal drie tunnels. |
Q2 2023 |
2 | Tunnel-footprint gezonder maken en inframining kostbare grondstoffen. |
Gereed |
3 | Eerste concept roadmap van heden naar 2025 naar 2030 en een doorkijk naar 2050. |
Q1 2023 |
4 | Actieplan Circulariteit 2022-2025: samen met Novenco eerste resultaten delen van het circulair productontwerp. Showcase PLC’s en laaghangend fruit. |
Q1 2023 |
5 | Circulaire maatregelencatalogus versie 0.1. |
Q1 2023 |
6 | Circulaire maatregelencatalogus versie 0.2. |
Q1 2023 |
7 | Ontwikkelen serious game Circulair verbinden. |
Q1 2023 |
8 | Rapportage economische aspecten van circulair platform en drie keer doorlopen van een usecase in minimaal drie verschillende tunnels. |
Q4 2023 |
9 | Challenge voor tunnelstandaarden m.b.t. toepassen circulariteit. |
Q4 2023 |
Activiteiten 2022
Omschrijving |
Draagt bij aan deliverable … |
---|---|
Sessies op het COB-congres, 20 juni 2022. |
Alle deliverables |
Afronding Expeditie circulaire tunnels, scopebepaling nieuwe deelprojecten. |
Alle deliverables |
Tweewekelijks overleg voor afstemming deelprojecten. |
Alle deliverables |
Werksessies deelprojecten. |
Alle deliverables |
Bijeenkomst platform Duurzaamheid. |
Alle deliverables |
Gesprekken Techniek Nederland en COB. |
Alle deliverables |
Sessie tunnelteam Rijkswaterstaat, 17 mei 2022. |
Alle deliverables |
Startgesprek oogstkaarten voor drie tunnels met Rijkswaterstaat WNN en MN (voor Leidsche Rijntunnel, Schipholtunnel en Gaasperdammertunnel), 28 juni 2022. |
1 |
Voorbereidende sessie strategie circulaire tunnels. Met een aantal deelnemers bespreken visie 2050, ter voorbereiding van de workshop op 24 mei 2022. |
3 |
Workshop strategie circulaire tunnels, 24 mei 2022. In deze sessie zijn we ingegaan op de doelen en de stappen die we moeten zetten om die doelen te halen (strategie). Wat betekent dit voor de opdrachtgevers, opdrachtnemers, producenten en andere ketenpartijen? En wat is er verder nodig, bijvoorbeeld op gebied van normen en regelgeving? Welke kennis ontbreekt er nog? |
3 |
Formuleren contractmaatregelen. |
5 |
Highleveldiner op 7 juni 2022. De bestuursleden van het COB zijn geïnterviewd over de vraag wat er volgens hen in de weg staat tussen willen en doen. Op 7 juni 2022 bespraken ze samen de resultaten tijdens een diner in het volledig circulaire restaurant The Green House. |
7,8 |
Er zijn vanuit het COB gesprekken geweest met contactpersonen vanuit de projectteams van de Leidsche Rijntunnel, de Heinenoordtunnel en de Swalmentunnel. |
- |
Vervolgsessie strategie circulariteit. |
- |
Tunnel-pizzaparty. |
- |
Gecombineerde bijeenkomst met platform Tunnels en veiligheid. |
- |
Schrijven meerjarenplan voor ontwikkellijn Duurzaamheid. |
- |
Update eind 2022
- De output van deliverable 2 is terechtgekomen in het meerjarenplan voor de ontwikkellijn Duurzaamheid.
- Deliverable 1 is bijna klaar: Voor de Leidsche Rijntunnel is een oogstkaart opgesteld. Die voor de Heinenoordtunnel is nog niet gereed. Voor de Swalmentunnel wordt een ‘herbruikbaarheidsscan’ opgesteld, die vergelijkbaar is met de oogstkaart. Ook deze is nog niet gereed.
- Deliverable 3 is inhoudelijk zo goed als gereed en wordt naar verwachting in januari 2023 gepubliceerd. Voor het opstellen van de routekaart zijn de circulaire ambities samen met COB-participanten vertaald naar concrete doelen en maatregelen voor tunnels. Het resultaat is een visie op circulaire tunnels, met daarbij een routekaart (strategie) op hoofdlijnen, waarin de ‘bergtoppen’ beschreven staan.
- Deliverable 4 is inhoudelijk zo goed als gereed en wordt naar verwachting in januari 2023 gepubliceerd. Er is samen met Novenco en het COB-team een showcase voor een circulaire ventilator bedacht.
- Deliverables 5 en 6 zijn inhoudelijk zo goed als gereed en worden naar verwachting in januari 2023 gepubliceerd. Er zijn contracteisen voor circulariteit geformuleerd en een proces opgesteld om productmaatregelen goedgekeurd in de catalogus te krijgen.
- Deliverable 7 is inhoudelijk zo goed als gereed en wordt naar verwachting in januari 2023 gepubliceerd. De serious game Circularitetten is ontwikkeld waarmee deelnemers onder tijdsdruk in drie ronden zoveel mogelijk leren over het behoud van waarde bij de renovatie van tunnels.
- Deliverable 9 is inhoudelijk zo goed als gereed en wordt naar verwachting in januari 2023 gepubliceerd. Er is vanuit het COB contact geweest met verschillende partijen om te verkennen of er knelpunten zijn. Dit heeft geleid tot een processchema (strategie) waarmee we circulariteit kunnen inbrengen bij een tunnelstandaard. Volgend jaar worden grote stappen verwacht.
- Deliverable 8 is niet klaar. Doordat er nog geen bruikbare resultaten zijn binnengekomen van de oogstkaarten is het doorlopen van de usecases niet gelukt in 2022. Dit schuift dus door naar 2023.
Tijdens het COB-congres 2022 in het Archeon spelen aanwezigen de serious game Circularitetten (Foto: Vincent Basler).
Maatregelencatalogus circulaire tunnels 2022
In 2021 is de verkennende Expeditie circulaire tunnels afgerond (zie onderaan). Uit dit project bleek dat er behoefte is aan verdere standaardisatie van informatie op het gebied van oogsten, meer aandacht voor de juiste verwerking van vrijkomende e-waste bij renovaties en meer kennis over schadelijke stoffen in tunnels. Ook is gebleken dat 90-95 procent van de oogst van Rijkswaterstaat het niveau R9/10 (Refuse, Reduce) heeft. Om te verbeteren moet de gehele keten stappen maken. Verbinden en hergebruik van oogst is veel kansrijker wanneer transactiekosten dalen. Uit de expeditie is gebleken dat er behoefte is aan een Maatregelencatalogus circulaire tunnels. Daar werken onderstaande deelprojecten naartoe. De catalogus wordt gepubliceerd als groeiboek en wordt up-to-date gehouden. De ambitie is om in 2023 versie 1.0 uit te brengen.
Vier deelprojecten voor 2022
Deelproject 1 – Circulaire strategie en kennisontwikkeling
In dit deelproject worden onder meer toekomstscenario’s van circulaire tunneltechnische installaties geschetst, backcastingstappen gedefinieerd en kennis gedeeld met tunnelbeheerders. Ook ligt hier focus op het gezonder maken van de tunnelfootprint en het onderzoeken van schadelijke stoffen in componenten.
Deelproject 2 – Economische aspecten van circulair platform actualiseren
In dit deelproject wordt onder meer verbinding gelegd tussen de deelprojecten (Oogst, Hergebruik oogst en Businesscase) uit de Expeditie circulaire tunnels. Maar ook worden oogstkaarten ontwikkeld voor drie tunnels.
Deelproject 3 – Circulaire maatregelen
Dit deelproject richt zich op concrete circulaire use-cases. In dit project wordt vooral gewerkt aan showcases en circulair productontwerp (remontabele ventilator).
Deelproject 4 – Circulaire tunnelstandaard-challenge/uniformeren
Dit projectteam gaat zich onder meer bezighouden met het inventariseren van knelpunten circulaire maatregelen en het benaderen en verbinden van de verschillende tunnelstandaarden met identieke circulaire uitdagingen.
Om tot een gedegen maatregelencatalogus te komen, wordt in 2022 intensiever samengewerkt binnen het COB-platform Duurzaamheid. Dit is noodzakelijk voor een efficiënte uitwisseling van informatie. De (uitkomsten van) SHA’s zijn hierin een belangrijk begin. Ook de ervaringen uit de al eerder opgestelde Maatregelencatalogus energiereductie worden ingezet. Het is belangrijk om visie, ambitie en kennis te peilen bij participanten, zodat een duidelijke koers kan worden gevaren tot 2025, 2030 en 2050. Nadat usecases zijn uitgevoerd, worden circulaire maatregelen geconcretiseerd. De concrete usecases geven inzicht in hoe circulariteit en tunnelstandaarden samen door een deur kunnen.
Bijeenkomst 24 mei 2022: een strategie met heldere tussendoelen
In 2021 is het COB-netwerk aan de slag gegaan met het onderzoeken van oogstkaarten, hergebruik van tunneltechnische onderdelen en de businesscase. Wat daarbij naar voren kwam: er is een duidelijke strategie met acties en doelstellingen nodig. Als de tunnelsector in 2050 volledig circulaire tunnels wil hebben, waar moet dan nu mee gestart worden? Wat zijn de tussenstappen in 2025 en in 2030? Voor deze en aanverwante vragen organiseerde het projectteam van Circulaire tunnels op dinsdag 24 mei 2022 een werksessie.
Er werd samen nagedacht over het einddoel (wat betekent dat precies, een circulaire tunnel?) en de acties op korte en middellange termijn (2025, 2030). Wat moet anders, welke ontwikkelen zijn nodig om ervoor te zorgen dat het doel wordt gehaald? Het was een goede sessie, waarin veel relevante aandachtspunten en kansen naar voren zijn gekomen. Ja, er moet nog veel gebeuren, maar: met veel zaken kan direct worden begonnen!
Werksessie op 24 mei 2022. (Foto’s: COB)
Deelnemers

Building Changes -


COB -


Croonwolter&dros B.V. -

Benjamin van Olffen, rol: Lid

DON Bureau -

GBN Groep B.V. -


Heijmans Infra B.V. -


Movares Nederland B.V. -

Mieke van Eerten, rol: Lid

Nebest B.V. -

Irene Dekker, rol: Lid
Rijkswaterstaat Waterbouw en Ecotechniek -


Rijkswaterstaat GPO -


Royal HaskoningDHV -

Peter Gosselink, rol: Lid

Schreder BV -

Expeditie Circulaire tunnels 2021
In dit kader is het COB in 2021 gestart met de expeditie Circulaire tunnels. Deze eerste verkenning bleek een aanjager van bewustwording van de belangrijke bijdrage die tunnels kunnen leveren aan een circulaire economie. Eind 2021 is door de projectgroep een rapportage met concrete handvatten voor het oogsten van tunneltechnische onderdelen opgeleverd. Daarnaast zijn twee zelf te gebruiken templates ontwikkeld: Format Businesscase en Format Oogstkaart. Al deze documenten zijn te downloaden van de COB-kennisbank:
>> Lees het volledige rapport
>> Format businesscase
>> Format oogstkaart
Deelnemers expeditie 2021

Beaufort Corporate Consulting B.V. -


COB -


Croonwolter&dros B.V. -


Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten B.V. -


HaskoningDHV Nederland B.V. -


Rijkswaterstaat GPO -


Techniek Nederland -

Michel Wijbrands, rol: Lid