Circulaire tunnels

Circulariteit is noodzaak, maar hoe werk je circulair in de aanleg en renovatie van tunnels? Die bouw en renoveer je immers niet elke dag. Het hergebruiken van onderdelen is een belangrijk aspect van circulair werken. Het COB-netwerk onderzoekt welke maatregelen daarbij behulpzaam zijn. 

Het hergebruiken van onderdelen is een belangrijk aspect van circulair werken. Nog te weinig worden elektrotechnische en werktuigbouwkundige onderdelen die vrijkomen bij infrastructurele projecten voor andere projecten en bedrijven beschikbaar gesteld. Dit is jammer, want veel onderdelen hebben nog een waardevolle restlevensduur. Bovendien is er in de sector de wens om concrete invulling te geven aan het thema circulariteit. Het COB-netwerk doet onderzoek naar wat nodig is om de sector circulair te maken, bijvoorbeeld met de opzet van een depot of (digitale) hub voor tweedehands tunneltechnische onderdelen.

Rapport opgeleverd

In januari 2023 is de rapportage met alle resultaten van 2022 afgerond en gepubliceerd. Allereerst wordt een route naar circulaire tunnels langs drie bergtoppen beschreven. Er zijn pakketten met maatregelen geformuleerd om deze doelen te bereiken. De ‘groeipaden’ benoemen acties gericht op hergebruik, inkoop/markt, ontwerp, data, wetten en regels, en financiering. Het incrementeel blijven werken aan onze infrastructuur zal volgens het COB-bestuur – als vertegenwoordigers van het netwerk – niet snel leiden tot innovatieve doorbraken in duurzaamheid en circulariteit. Het stellen van een hoge ambitie in samenwerking heeft de meeste kans op succes voor circulariteit. Het rapport gaat verder in op drie concrete voorbeelden/producten: een maatregelencatalogus voor circulaire tunnels, een uitwerking van circulariteit van een tunnelventilator en een serious game voor kennisontwikkeling en bewustwording op het gebied van circulariteit.
>> Rapport op de kennisbank

Deliverables

Activiteiten 2022

Maatregelencatalogus circulaire tunnels 2022

In 2021 is de verkennende Expeditie circulaire tunnels afgerond (zie onderaan). Uit dit project bleek dat er behoefte is aan verdere standaardisatie van informatie op het gebied van oogsten, meer aandacht voor de juiste verwerking van vrijkomende e-waste bij renovaties en meer kennis over schadelijke stoffen in tunnels. Ook is gebleken dat 90-95 procent van de oogst van Rijkswaterstaat het niveau R9/10 (Refuse, Reduce) heeft. Om te verbeteren moet de gehele keten stappen maken. Verbinden en hergebruik van oogst is veel kansrijker wanneer transactiekosten dalen. Uit de expeditie is gebleken dat er behoefte is aan een Maatregelencatalogus circulaire tunnels. Daar werken onderstaande deelprojecten naartoe. De catalogus wordt gepubliceerd als groeiboek en wordt up-to-date gehouden. De ambitie is om in 2023 versie 1.0 uit te brengen.

Vier deelprojecten voor 2022

Deelproject 1 – Circulaire strategie en kennisontwikkeling 

In dit deelproject worden onder meer toekomstscenario’s van circulaire tunneltechnische installaties geschetst, backcastingstappen gedefinieerd en kennis gedeeld met tunnelbeheerders. Ook ligt hier focus op het gezonder maken van de tunnelfootprint en het onderzoeken van schadelijke stoffen in componenten.

Deelproject 2 – Economische aspecten van circulair platform actualiseren

In dit deelproject wordt onder meer verbinding gelegd tussen de deelprojecten (Oogst, Hergebruik oogst en Businesscase) uit de Expeditie circulaire tunnels. Maar ook worden oogstkaarten ontwikkeld voor drie tunnels.

Deelproject 3 – Circulaire maatregelen 

Dit deelproject richt zich op concrete circulaire use-cases. In dit project wordt vooral gewerkt aan showcases en circulair productontwerp (remontabele ventilator).

Deelproject 4 – Circulaire tunnelstandaard-challenge/uniformeren

Dit projectteam gaat zich onder meer bezighouden met het inventariseren van knelpunten circulaire maatregelen en het benaderen en verbinden van de verschillende tunnelstandaarden met identieke circulaire uitdagingen.

Om tot een gedegen maatregelencatalogus te komen, wordt in 2022 intensiever samengewerkt binnen het COB-platform Duurzaamheid. Dit is noodzakelijk voor een efficiënte uitwisseling van informatie. De (uitkomsten van) SHA’s zijn hierin een belangrijk begin. Ook de ervaringen uit de al eerder opgestelde Maatregelencatalogus energiereductie worden ingezet. Het is belangrijk om visie, ambitie en kennis te peilen bij participanten, zodat een duidelijke koers kan worden gevaren tot 2025, 2030 en 2050. Nadat usecases zijn uitgevoerd, worden circulaire maatregelen geconcretiseerd. De concrete usecases geven inzicht in hoe circulariteit en tunnelstandaarden samen door een deur kunnen.

Bijeenkomst 24 mei 2022: een strategie met heldere tussendoelen

In 2021 is het COB-netwerk aan de slag gegaan met het onderzoeken van oogstkaarten, hergebruik van tunneltechnische onderdelen en de businesscase. Wat daarbij naar voren kwam: er is een duidelijke strategie met acties en doelstellingen nodig. Als de tunnelsector in 2050 volledig circulaire tunnels wil hebben, waar moet dan nu mee gestart worden? Wat zijn de tussenstappen in 2025 en in 2030? Voor deze en aanverwante vragen organiseerde het projectteam van Circulaire tunnels op dinsdag 24 mei 2022 een werksessie.

Er werd samen nagedacht over het einddoel (wat betekent dat precies, een circulaire tunnel?) en de acties op korte en middellange termijn (2025, 2030). Wat moet anders, welke ontwikkelen zijn nodig om ervoor te zorgen dat het doel wordt gehaald? Het was een goede sessie, waarin veel relevante aandachtspunten en kansen naar voren zijn gekomen. Ja, er moet nog veel gebeuren, maar: met veel zaken kan direct worden begonnen!

Expeditie Circulaire tunnels 2021

In dit kader is het COB in 2021 gestart met de expeditie Circulaire tunnels. Deze eerste verkenning bleek een aanjager van bewustwording van de belangrijke bijdrage die tunnels kunnen leveren aan een circulaire economie. Eind 2021 is door de projectgroep een rapportage met concrete handvatten voor het oogsten van tunneltechnische onderdelen opgeleverd. Daarnaast zijn twee zelf te gebruiken templates ontwikkeld: Format Businesscase en Format Oogstkaart. Al deze documenten zijn te downloaden van de COB-kennisbank:
>> Lees het volledige rapport
>> Format businesscase
>> Format oogstkaart