Maatregelencatalogus circulaire tunnelinstallaties

De Maatregelencatalogus circulaire tunnelinstallaties ondersteunt tunneleigenaren en -beheerders bij het realiseren van de ambitie om circulair te kunnen inkopen en de ambitie van de marktpartijen om bij te dragen aan de circulaire economie.

Deliverables

Versie 3.0 Maatregelencatalogus circulaire tunnels

Verwacht: Q4 2025

Status:

Op schema

Activiteiten (Q1/Q2 2025)

  • Opstellen projectplan en vaststelling daarvan met werkgroep

  • Vaststellen van vraagstuk 1: (PTZ) Noordtunnel – Kunnen we door het slim/modulair ontwerpen de hoeveelheid kabels verminderen en daarmee de milieu-impact verlagen?

  • Vaststellen van vraagstuk 2: Eerste Heinenoordtunnel - Kunnen we de ventilatoren anders plaatsen zodat er minder nodig zijn en deze minder vaak worden aangereden?

  • Vaststellen van vraagstuk 3: GOUT (Groot Onderhoud en Updates Tunnels) - Kunnen we de kabels die nu in de tunnels hangen hergebruiken voor de nieuwe installaties?

Vooruitblik

De vraagstukken uit de praktijk worden samen met het netwerk beantwoord en vervolgens opgenomen in de 3.0 versie van de maatregelencatalogus. Daarnaast zal in de 3.0 versie worden opgenomen: de toepassing van materiaalpaspoorten in de praktijk, voortkomend uit twee pilotprojecten, en de verdere uitwerking van LCA's en MKI's voor tunnelinstallaties.

Aanleiding en doelstelling

Bij tunnelcirculariteit is hergebruik van installaties een belangrijk aspect. Het COB-netwerk heeft daarom onderzocht welke maatregelen daarbij behulpzaam zijn en heeft deze gebundeld in een maatregelencatalogus. Het digitale naslagwerk kwam tot stand door de in projecten vergaarde kennis te bundelen.

Groeiboek update

In maart 2025 is het Groeiboek weer bijgewerkt. Op de Tunneldag 2024 is versie 1 van de Maatregelencatalogus circulaire tunnelinstallaties officieel gepresenteerd. Elk jaar wordt deze kennis weer verrijkt. Het groeiboek is altijd gratis in te zien via de COB-website. 
>> Naar de maatregelencatalogus

Nieuwe inzichten en kennishiaten

In 2023 vond de lancering van de eerste versie van de Maatregelencatalogus circulaire tunnelinstallaties plaats. Bij het toewerken naar deze mijlpaal heeft de werkgroep nieuwe inzichten verkregen in wat de mogelijkheden zijn om de tunnelinstallaties te verduurzamen. Maar ook, nog belangrijker, zijn er zaken aan het licht gekomen die we nog niet goed begrijpen en kunnen onderbouwen om van circulariteit de standaard te maken. Deze kennishiaten zijn belangrijk om verder uit te diepen en worden onder andere in onderstaande deelprojecten opgepakt.

Alle kennis die voortkomt uit de gestarte onderzoeksprojecten (zie verderop) krijgt een plek in het groeiboek. Daarnaast worden de maatregelen waar nodig bijgewerkt: met name de ’technology readiness levels’ (TRL) worden verder uitgelicht. De TRL geeft aan in hoeverre een circulaire maatregel al als standaard wordt beschouwd binnen de keten.

In 2024 werd onderzocht welke circulaire maatregelen al als standaardmaatregelen toegepast moeten worden, als pilot toegepast kunnen worden of een kans hebben om verder te worden onderzocht. In 2025 is het de bedoeling om de maatregelen ook daadwerkelijk in drie pilotprojecten toe te passen met het gebruik van een businesscase.

Aankomende bijeenkomsten

De volgende werksessies vinden plaats op:
• 26 augustus 2025
• 30 september 2025

Terugblik bijeenkomsten

1 juli 2025
5 juni 2025

De laatste werksessie vond plaats op 5 juni (08.30 – 11.00 uur). Onderstaande onderwerpen kwamen aan de orde:

Circulariteit in de praktijk door middel van leervragen

De afgelopen jaren zijn er diverse circulaire maatregelen voor TTI’s geïnventariseerd. Komend jaar pakken we het anders aan. We gaan de tunnelprojecten in om circulaire initiatieven te onderzoeken, vast te leggen en te gebruiken als standaard voor nieuwe projecten. Momenteel zijn drie vraagstukken vastgesteld die we tijdens de werksessie gaan behandelen:

  1. Vraagstuk 1: Noordtunnel (PTZ)
    Hoe kunnen we door slim/modulair ontwerpen de hoeveelheid kabels verminderen, mogelijk tot wel 50%?
  1. Vraagstuk 2: Eerste Heinenoordtunnel
    Kunnen we ventilatoren anders positioneren, zodat er minder nodig zijn en deze minder vaak worden beschadigd door aanrijdingen?
  2. Vraagstuk 3: GOUT
    Is het mogelijk om de kabels die nu in de tunnels hangen te hergebruiken voor nieuwe installaties?
21 juni 2024

Aftrap werkgroep circulaire tunnels 2024

Op vrijdagochtend 21 juni 2024 was de aftrap van de werkgroep Circulaire tunnels 2024 waarbij de deelprojectleiders de deelprojecten hebben gepresenteerd. Na de plenaire introductie was er een opsplitsing in deelgroepen waarbij de deelnemers zelf konden kiezen bij welke werkgroep zij wilden aansluiten. In de werkgroepen zijn de stappen voor komende periode besproken en vastgesteld.

  • Verdieping van de circulaire maatregelen: gaat aan de slag om de maatregelen in de maatregelencatalogus te herschikken op TRL-niveau. Voor de maatregelen wordt ook gezocht naar pilotprojecten en zullen er businesscases opgesteld worden (Q1 2025).
    a. De maatregelen die van TRL-niveau 7 en 8 naar niveau 9 worden meegenomen in de pilotprojecten en contracteisen (categorie 1)
    b. De maatregelen die van TRL-niveau 4 t/m 6 naar niveau 7 en 8 – worden meegenomen in de pilotprojecten (categorie 2).
    c. De maatregelen die van TRL-niveau 1 t/m 3 naar niveau 4, 5 en 6 – worden uitgewerkt (categorie 3).
  • Knelpuntenanalyse: De knelpunten voor het implementeren van circulaire maatregelen zijn inmiddels inzichtelijk en gecategoriseerd. De knelpunten, denk aan normen en richtlijnen, worden gekoppeld aan de concrete maatregelen waarna wordt uitgezocht hoe dit knelpunt opgelost gaat worden.
  • Aanpak MKI: Een struikelblok voor het toepassen van circulaire maatregelen is het ontbreken van inzicht in de milieu-impact. Voor de vijf top milieu impact installaties gaan we een MKI-berekening opstellen. Relevante maatregelen uit de catalogus koppelen we zodat de impact inzichtelijk wordt.
  • Materiaalpaspoorten: Op dit moment weten we te weinig wat er aan installaties de tunnel in gaat. De afgelopen jaren is er al ervaring opgedaan. De ervaring en kennis gaan we gebruiken om een materialenpaspoort standaard op te zetten. Op deze manier krijgen we stap voor stap meer inzicht in de componenten die zich bevinden in een tunnelinstallatie.

Actuele projecten

Inzit MKI-advies

In 2030 is het doel dat alle installaties die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor 80% van de milieuvoetafdruk, beschikken over een eigen levenscyclusanalyse (LCA) en een passende maatregel. Dit is essentieel om de milieu-impact effectief te beheren en te reduceren. In 2024 hebben we een eerste stap gezet door te identificeren welke installaties de grootste milieu-impact hebben. Komend jaar gaan we met de werkgroep dieper in op de LCA’s van installaties. Samen bepalen we welke installaties we in kaart willen brengen. 

Materiaalpaspoorten TTI in de praktijk

In 2024 is binnen de werkgroep van het COB een format voor het materiaalpaspoort van TTI opgesteld, inclusief een handleiding. Tot nu toe zijn deze producten nog niet toegepast in pilotprojecten. In 2025 gaan we de materiaalpaspoorten bij twee tunnels inzetten om ervaring op te doen met de formats. Wanneer de paspoorten daadwerkelijk worden toegepast, verwachten we verbeterpunten te identificeren binnen het format. Het hoofddoel is om een gedegen format en handleiding te ontwikkelen die werkbaar is voor de sector. Het brede gebruik van materiaalpaspoorten zal meer kennis en inzicht opleveren over vrijgekomen materialen. Dit biedt de mogelijkheid om de sector verder te verduurzamen en meer circulair te maken.

Afgeronde projecten

Knelpuntenanalyse normen en richtlijnen

Maatregelen uit de Maatregelencatalogus circulaire tunnelinstallaties versie 1.0 worden nogal eens niet toegepast omdat bestaande normen en richtlijnen belemmerend lijken te zijn. Of dit werkelijk zo is, waar de knelpunten liggen en wie die knelpunten moet oplossen, werd in 2024 in een knelpuntenanalyse beschreven. In 2025 wordt deze analyse vertaald in een plan van aanpak. De resultaten worden in 2025 als hoofdstuk opgenomen in de Maatregelencatalogus circulaire tunnelinstallaties versie 2.0. 

Eisen materialenpaspoort TTI

In 2024 is gewerkt aan het opleveren van een format voor materiaalpaspoorten voor TTI. Hiervoor zijn onder meer de eisen van toekomstige gebruikers geïnventariseerd en is beschreven hoe materiaalpaspoorten voor tunnelinstallaties eruit  moeten zien en worden toegepast. Het resultaat wordt opgenomen in versie 2 van de  maatregelencatalogus in 2025. 

Haalbaarheid MKI tunnelinstallaties

Gericht op de Top 5 grootverbruikers in tunnels wordt in 2024 een stappenplan ontwikkeld om grip te krijgen op de milieu-impact van tunnelinstallaties. Het ontwikkelen van een MKI-methodiek voor tunnelinstallaties is complex en mogelijk niet de meest impactvolle manier om de milieu-impact van tunnelinstallaties te verkleinen. Maar wat dan wel? 

Circulariteitschallenge tunneltechnische installaties

Voor de (door)ontwikkeling van maatregelen voor in de Maatregelencatalogus circulaire tunnelinstallaties is het COB-netwerk op zoek naar input vanuit de markt. Om tot een inventarisatie van circulariteitsmaatregelen te komen werd in 2023 de Circulariteitschallenge tunneltechnische installaties gehouden. Marktpartijen werden hierin uitgedaagd om maatregelen in te sturen.

Deelnemers

COB -

Locatie: Delft, Van der Burghweg 2
Gioffry Maduro, rol: Coordinator
Karin Clement, rol: Begeleider/Facilitator
Karin de Haas, rol: Programmaleider
Barbara van den Berg, rol: Redacteur

Croonwolter&dros B.V. -

Locatie: Rotterdam, Marten Meesweg 25
Youri Blom, rol: Lid

Don Bureau B.V. -

Locatie: Bergen Op Zoom, Prins Bernhardlaan 64
Jorg Hogerheijde, rol: Co-coördinator
Monique Dorresteijn, rol: Secretaris

Haskoning Nederland B.V. -

Locatie: Rotterdam, George Hintzenweg 85
Willemijn Drok, rol: Lid
Thijs Ruland, rol: Lid
Peter Gosselink, rol: Lid

Heijmans Infra B.V. -

Locatie: Rosmalen, Graafsebaan 67
Sezgin Cantürk, rol: Lid

Nebest B.V. -

Locatie: Vianen, Marconiweg 2
Wouter van den Berg, rol: Projectleider

Rijkswaterstaat WVL Water, Verkeer en Leefomgeving -

Locatie: Utrecht, Griffioenlaan 2
Duco Ferwerda, rol: Lid

Rijkswaterstaat WVL Water, Verkeer en Leefomgeving - Rijkswaterstaat GPO

Locatie: Utrecht, Griffioenlaan 2
Ivana Mandic, rol: Lid

Rijkswaterstaat WVL Water, Verkeer en Leefomgeving - Rijkswaterstaat GPO

Locatie: Utrecht, Griffioenlaan 2
Monique Platenkamp, rol: Lid

Yunex Traffic B.V. -

Locatie: Zoetermeer, Werner von Siemensstraat 5
Peter van Duijvenbode, rol: Lid