Archief platform KL

Platformbijeenkomst waterstofgas en CROW500

Tijdens de digitale bijeenkomst van het platform Kabels en leidingen op 25 november 2021 stonden er, naast de vaste rubrieken, twee grote actuele onderwerpen op de agenda:

Waterstofgas is voor veel experts een veelbelovende oplossing in energietransitie. Maar er zijn nog veel vragen: Hoe kunnen we waterstof transporteren en distribueren? Moet hiervoor een nieuw landelijk dekkend leidingennetwerk worden aangelegd? Is daar wel ruimte voor in de ondergrond, of kan bestaande leidingeninfrastructuur geschikt worden gemaakt? Op de platformbijeenkomst blikte Gasunie/Hynetwork Services vooruit op de realisatie van een landelijk waterstofnetwerk.
Het Agentschap Telecom heeft de kabels-en-leidingensector de deadline van 1 januari 2022 gesteld voor het implementeren van de werkwijze uit de CROW 500. Doel: het aantal vermijdbare graafschades reduceren tot nul. Het KLO ondersteunt dit met de campagne C5P en het Agentschap Telecom voert administratieve controles uit, waarbij ook wordt getoetst in hoeverre partijen in de graafketen conform de CROW 500 werken. Komend jaar wordt het toezicht verscherpt en kunnen mogelijk boetes volgen. In een workshop op de platformbijeenkomst praten deelnemers over de de rol van de opdrachtgever in het zorgvuldig graafproces.

Hoe de wereld er ook uitziet, het COB-netwerk blijft gaan. Helaas kan dat niet altijd met fysieke ontmoetingen. Op het laatste moment moest er voor het COB-congres van 25 november, waarvan deze platformbijeenkomst onderdeel uitmaakte, toch worden teruggegrepen op een digitale vorm van samenkomen.
>> Bekijk de agenda (pdf, 90 kb)
>> Bekijk COB-congres 2021…maar dan anders

Herfstsessie duurzaamheid

De tweede sessie over duurzaamheid en circulariteit vond plaats op dinsdag 5 oktober 2021 bij het hoofdkantoor van Liander in Duiven. Geen beter decor dan dit onlangs verbouwde hoofdkantoor van Alliander. In het circulaire pand, dat meer energie oplevert dan nodig voor de aanwezige werkplekken, zijn de aanwezigen verder gegaan met het thema.

Na een presentatie van Koen Eising (directeur Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij Alliander) over waar Alliander staat op het gebied van duurzaamheid en circulariteit, gingen de platformleden zelf aan de slag met een wensenlijst op gebied van verduurzaming van de sector. In groepjes werden de thema’s Biodiversiteit, Circulaire economie en Klimaatneutrale samenleving verder uitgewerkt.

Conclusie is dat er ontzettend veel te doen is op dit vlak! De sessie zal daarom ongetwijfeld een vervolg krijgen in de vorm van een bijeenkomst of onderzoeksproject. De komende tijd zullen de platformleden hierover worden geïnformeerd. De geslaagde bijeenkomst werd afgesloten met een rondleiding door het pand en een borrel.

Zomersessie duurzaamheid

De platformleden zijn op 29 juli 2021 fysiek bij elkaar gekomen voor een zomerse tweede sessie over duurzaamheid. Het was erg fijn om elkaar weer echt te kunnen ontmoeten! De bijeenkomst startte met een interessante presentatie van Peter Siegmund van het KNMI over klimaatverandering. De urgentie die hieruit sprak, was een mooie opmaat voor het volgende onderdeel. Nadat Aafke Oude Avenhuis van Heijmans de hoofdpunten uit haar presentatie van de laatste platformbijeenkomst naar voren had gebracht, gingen de deelnemers met elkaar in gesprek over het thema: Waar staat jouw organisatie op het gebied van duurzaamheid? Wat zou je willen bereiken en wie of wat heb je daarvoor nodig? Dat leverde goede discussies op en ook veel aanknopingspunten om met elkaar verder te praten. Dat doen de leden in een herfstsessie, waarover binnenkort meer informatie volgt.

>> Bekijk presentaties (pdf, 4.8 MB)

Duurzaamheid in de branche

De platformbijeenkomst op 15 juni 2021 had als hoofdthema ‘duurzaamheid in de kabels-en-leidingenbranche’. Hoewel er natuurlijk ook aandacht was voor andere onderwerpen, gingen drie van de vijf sessies over zaken als circulariteit, emissiereductie en behoud van biodiversiteit en andere onderwerpen waarvan de platformleden vinden dat deze onder duurzaamheid zouden moeten vallen.
>> Bekijk agenda (pdf, 140 KB)

Naar aanleiding van het hoofdthema schoof Onno Sminia aan; de coördinator van het COB-platform Duurzaamheid. Samen met René Frinks van Heijmans en David Thelen van MVO Nederland voerden hij en platformcoördinator Rudi Zoet een gesprek over duurzaamheid binnen het vakgebied kabels en leidingen. Daarna legde Aafke Oude Avenhuis uit hoe Heijmans invulling geeft aan duurzaamheid en David Thelen vertelde hoe de netbeheerders samenwerken in de coalities Blauwe netten en Groene netten. Tot slot deden de deelnemers nog mee aan de fabels-en-feitenquiz onder leiding Laurens van Raaij, projectleider van het project Fabels en feiten.

Visies uit de markt

Wederom was er een digitale bijeenkomst voor het platform, en wel op 30 maart 2021. Op het programma:

Hans Peter Oskam (Netbeheer Nederland) vertelde over de visie van netbeheerders op een integraal energiesysteem, de precieze rol en invulling van netbeheerders en het meest geschikte bijbehorende wettelijk kader.
Alexander Regeer van de gemeente Capelle aan den IJssel gaf zijn visie over de opdrachtgeversrol bij het ‘CROW 500 proof’ worden van de graafketen. Hoe kan de gemeente als initiatiefnemer van projecten graafschades voorkomen?
De denktank Consensus in kosten en baten is onder leiding van Dafra van Engelen van start gegaan. De platformleden gingen interactief aan de slag om stakeholderperspectieven en best practices op te halen uit het netwerk.

>> Bekijk agenda (pdf, 150 KB)

Virtuele proefsleuf en tafelgesprek

Voor de bijeenkomst op 8 december 2020 stond een wervelend locatiebezoek gepland. Platformleden zouden samen met die van het SIKB-platform Bronbemalen en het COB-platform Geotechniek een bezoek brengen aan een dorp in het veenweidegebied. Hier wordt, als oplossing voor structurele bodemdaling, door middel van een zettingsvrije betonconstructie gefundeerd.

Helaas hebben de huidige beperkingen roet in het eten gegooid. Om die reden is de gezamenlijke bijeenkomst doorgeschoven en was er op 8 december 2020 weer een digitale sessie. Op de agenda stonden onder meer de virtuele proefsleuf (Ramon ter Huurne) en een tafelgesprek met Evelijn Martinius en Erwin Biersteker over samenwerken in de kabel-en-leidingenbranche.

>> Bekijk agenda (pdf, 210 KB)
>> Presentatie John Ottevanger, Brabant Water (pdf, 2 MB)
>> Video over het samenwerkingsproject van de gemeente Moerdijk, Enexis Netwerkbeheer en Brabant Water
>> Presentatie Ramon ter Huurne, Universiteit Twente (pdf, 4.1 MB)

Strategisch programmeren en adaptief plannen

De platformbijeenkomst op 29 september 2020 stond in het teken van ‘strategisch programmeren en adaptief plannen’. De komende decennia komt er een grote hoeveelheid werk op de kabel-en-leidingwereld af. De vervangingsopgave bereikt zijn climax, de energietransitie noopt tot netverzwaringen en modaliteitsverschuivingen (van het gas af?). Daarnaast zorgen verstedelijking, klimaatadaptatie en groeiende connectiviteit voor opgaven op het gebied van aanleg, vervanging en verlegging van kabels en leidingen. Door zoveel mogelijk werkzaamheden gelijktijdig (of in een logische volgorde) uit te voeren, kunnen koppelkansen worden benut. Dit leidt tot kostenreductie, hinderbeperking en een effectievere inzet van schaars personeel en materieel.

Strategisch programmeren en adaptief plannen vraagt om ontwikkelingen, zoals datastandaardisatie om langetermijnplannen beter uitwisselbaar te maken tussen partijen en IT-tools ter ondersteuning van het identificeren van koppelkansen. Maar ook raamwerken voor samenwerkingsafspraken en een eerlijke verdeling van de kosten en de baten. In samenwerking met de stichting Mijn Aansluiting, het Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen (GPKL) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) is voor de platformbijeenkomst een programma opgezet dat het volledige palet bestrijkt. Er is onderzocht hoe ‘best practices’ op het gebied van strategische afstemming kunnen worden vertaald naar ‘common practices’, zodat de sector gesteld staat de komende uitdagingen zo gestroomlijnd mogelijk aan te pakken.

>> Download agenda (pdf, 150 KB)
>> Download presentatie (pdf, 1.1 MB)

Zorgvuldig graafproces

Op 12 juni 2020 was de eerste digitale bijeenkomst van het platform Kabels & leidingen. De sessie richtte zich op het zorgvuldig graafproces. Er zijn momenteel een hoop ontwikkelingen gaande, dus was er veel over dit onderwerp te bespreken! Uiteraard werd het algemene deel -De ondergrond draait door- niet overgeslagen, zodat de bijeenkomst ook interessante stof bood voor platformleden die zich niet met graafschade bezighouden.

>> Bekijk de agenda (pdf, 140 KB)

De bijeenkomst was onderdeel van de feestelijk platformmiddag, voorafgegaan door COB-tv. Daarin werd de platformbijeenkomst aangekondigd door Meneer de Uil:

Tafelgesprek met gemeenten

De eerste platformbijeenkomst onder leiding van coördinatoren Rudi Zoet en Theo Ellenbroek vond plaats op dinsdag 10 maart 2020 in Rotterdam. Zij willen een nieuwe draai geven aan de bijeenkomsten en stellen voor om een aantal vaste rubrieken te introduceren, zoals ‘kabels en leidingen in het nieuws’ en een ‘juridisch weerbericht’. Via een online peiling konden de deelnemers hun mening geven over het platform en de invulling van de bijeenkomsten. Hieruit bleek onder meer dat er altijd oog moet blijven voor concrete situaties en praktische oplossingen. Daar was het tafelgesprek op deze bijeenkomst een mooi voorbeeld van.

Rudi Zoet ging deze middag in gesprek met Jaap Peters en Marcel Bruin van de gemeente Rotterdam, en Hugo Hoenders van de gemeente Alphen aan den Rijn over de aanleg van een bundelingssysteem in de Robert Fruinstraat in Rotterdam. Er waren grootse ambities om in deze straat een integraal en toekomstvast bundelingssysteem voor kabels en leidingen aan te leggen, maar de praktijk bleek weerbarstig. Het leverde wel belangrijke inzichten op.

>> Lees meer in de terugblik (pdf, 130 KB)
>> Bekijk de presentatie (pdf, 4 MB)
>> Bekijk agenda (pdf, 140 KB)

Sensortechnologie

Vrijdag 6 december 2019 was er een sessie van het platform Kabels en leidingen over sensortechnologie. ‘Een sensor is een kunstmatige uitvoering van wat in de biologie een zintuig wordt genoemd’, aldus Wikipedia. Voor kabels en leidingen kunnen sensoren waardevolle informatie opleveren over bijvoorbeeld de status; is het al tijd voor onderhoud of vervanging? Tijdens de bijeenkomst waren hierover twee presentaties.

>> Bekijk agenda (pdf, 300 KB)

Patrick Stoppelman (SkyGeo) vertelde hoe informatie vanuit de ruimte ingezet kan worden voor het aanleggen en beheren van kabels en leidingen. SkyGeo is ooit begonnen met het meten van bodembewegingen en heeft vorig jaar de bodemdalingskaart van Nederland gelanceerd. De meettechniek (InSAR) is op de millimeter nauwkeurig en wordt wekelijks of maandelijks geüpdatet. De techniek werkt door de wolken heen. De resultaten van de metingen zeggen iets over de impact van bijvoorbeeld het klimaat op de aarde. InSAR wordt ook gebruikt voor civiele toepassingen, zoals de verzakking van woningen bij boringen en het meten van funderingen als in de buurt activiteiten plaatsvinden die invloed hebben op de ondergrond. Ook wordt de techniek toegepast bij de planning van langetermijnonderhoud.

>> Bekijk presentatie SkyGeo (pdf, 2 MB)

Frank van Neer (Kragten) gaf een presentatie over Beeldkragt, een app waarmee 3D-beelden van de ondergrond gemaakt kunnen worden op het moment dat deze is ontgraven. Hiermee wordt niet alleen de ligging van kabels en leidingen duidelijk, maar wordt ook de omgeving in beeld gebracht. De beelden kunnen worden bewerkt en er zijn brede toepassingsmogelijkheden. Frank heeft aangegeven partijen te zoeken die samen willen optrekken bij de ontwikkeling van de Beeldkragt-app. Geïnteresseerden kunnen zich melden via Manon Bouwer van het COB: manon.bouwer@cob.nl.

>> Bekijk presentatie Beeldkragt (pdf, 865 KB)

Tijdens deze bijeenkomst was er ook een wisseling van de wacht: Stanley Hunte gaat het COB verlaten. Hij kan zijn nieuwe functie binnen Bilfinger Tebodin niet meer verenigen met de werkzaamheden als platformcoördinator. Karin de Haas (directeur COB) heeft zijn opvolger(s) aan de platformleden voorgesteld: Rudi Zoet neemt de coördinatie van het platform op zich en Theo Ellenbroek richt zich op de verbinding met projecten zoals Common ground voor ondergrondse infra. Edith Boonsma haakte daarop aan als projectleider van Common ground. Zij vertelde hoe er de afgelopen maanden is gewerkt aan een kennisprogramma, waarvoor al interesse is vanuit diverse partijen.

>> Bekijk presentatie over Common ground (pdf, 1 MB)

Impact warmtetransitie

De gezamenlijke bijeenkomst met het platform Meerwaarde ondergrond op donderdag 5 september 2019 was een succes. Zo’n vijftig professionals waren aanwezig in Zoetermeer. De centrale vragen waren voor beide groepen interessant: welke impact heeft de warmtetransitie op de ondergrondse infrastructuur en hoe kan bij het realiseren van een ondergrondse opgave de maximale maatschappelijke waarde bereikt worden?

In opdracht van het ministerie van BZK doen 27 gemeenten kennis en ervaring op in het aardgasvrij maken van een geselecteerde proefwijk. Zoetermeer is een van deze gemeenten en wilde graag hun casus met het COB-netwerk delen. Integraliteit en samenloop met andere opgaven spelen een belangrijke rol. Er is onder meer besproken hoe gemeenten en netbeheerders gezamenlijk kunnen werken aan een invulling, die enerzijds de meeste maatschappelijke waarde oplevert en anderzijds past bij de eigen organisatiedoelstellingen.

Op de bijeenkomst kwamen nog twee onderwerpen aan bod. De gemeente Westland gaf een presentatie over regie op de bundeling van private initiatieven voor de energietransitie. Robert van Hoof (Infram) schetste mogelijke oplossingen voor ‘ontwerpen vanuit maximale gebiedswaarde’. De platformleden gingen vervolgens in vijf subgroepjes uiteen om aan de slag te gaan met vragen over de hoogste baten en minimale kosten voor een aardgasvrije wijk. De bijeenkomst werd afgesloten met een korte pitch door de groepen.

>> Download de presentaties (pdf, 5 MB)
>> Download verslag (pdf, 300 KB)

Data-analyse en -visualisatie

Ook binnen de kabels-en-leidingenbranche gaan data een steeds belangrijkere rol vervullen. ‘Meten is weten’ geldt nog steeds, maar meten is slechts het begin: tussen meten en weten bevinden zich nog aardig wat bewerkingen. Daarom richtte de platformbijeenkomst van 24 mei 2019 zich op data-analyse en -visualisatie. Vijf branchepartijen vertelden over de huidige mogelijkheden en aanstaande ontwikkelingen.

Op de mooie locatie van Antea Group in Oosterhout startte platformcoördinator Stanley Hunte de bijeenkomst met een korte behandeling van een nieuw project: de inventarisatie van regels en richtlijnen. Door voorwaarden van netbeheerders, AVOI’s (algemene verordeningen ondergrondse infrastructuren) en handboeken Kabels en leidingen van gemeenten te inventariseren, kan een stap worden gezet naar uniformering en meer efficiëntie in de uitvoering van projecten. Platformleden én geïnteresseerde buitenstaanders die willen meedoen in het project worden opgeroepen zich te melden!

Daarna was het woord aan gastheer Léon Verhoeven. Hij heeft het bedrijf Antea Group voorgesteld en een toelichting gegeven op het project Phoenix. Dit onderzoeksproject, waarbij de ontwikkeling van ‘smarbles’ (intelligente sensors) centraal staat, wordt samen met enkele universiteiten en onderzoeksinstituten uitgevoerd. Nu er aanvullende subsidies zijn toegekend, gaat het project een nieuwe fase in. De subsidies zullen in eerste instantie aangewend worden voor uitdagingen zoals het verkleinen van de smarbles en daarbij het garanderen van de benodigde aandrijving.

Ramon ter Huurne (Universiteit Twente) heeft vervolgens een presentatie gehouden over een standaard datamodel voor het beheer en onderhoud van ondergrondse infrastructuur. Tot nog toe gebruiken partijen eigen modellen die niet geïntegreerd kunnen worden. Voor het voeren van regie is integratie van modellen zeer wenselijk. Een standaard datamodel kan hierbij, op termijn, uitkomst bieden. Het werk van Ramon is vrij toegankelijk via Github.

Na de pauze heeft Fuat Akdeniz (Kadaster) de gewijzigde KLIC-standaarden (MKL, BMKL en PMKL) en de impact daarvan op de graafsector toegelicht. Vanwege de overgang naar vectorindeling is informatie van ondergrondse kabels en leidingen beter inzichtelijk en nauwkeuriger waar te nemen. Inmiddels is circa 64% van de netbeheerders aangesloten. De verbeterde weergave helpt de branche bij het voorkomen van graafschade. Informatie met betrekking tot de ontwikkelingen waar het Kadaster dit jaar en de eerstvolgende periode aan werkt zijn te vinden via Github.

Dat integratie voordelen kan opleveren bij de visualisatie van projecten hebben Camiel van Daelen en Marco van Cutsen (Esri) en Edwin Bosscha (Arcadis) aangetoond. Esri helpt een groot deel van de branchepartijen bij de bedrijfsvoering door middel van GIS-applicaties en de koppeling met designpakketen, zoals die van Autodesk. Zodoende zijn projecten ook voor derden snel inzichtelijk en kunnen op basis van de 3D-software goed afgewogen beslissingen gemaakt worden. Arcadis heeft de afgelopen periode samen met partners kennis ontwikkelt om eisen te visualiseren in een BIM-model. Zo heeft de gebruiker de mogelijkheid om voor elk object te zien aan welke eisen het moet voldoen. Voor een deel van de objecten kan tevens weergegeven worden of voldaan wordt aan de eisen. Dit geeft een gebruiker snel inzicht in de kwaliteit van het ontwerp en eventueel voorgestelde wijzigingen.

Na de presentaties was er vanzelfsprekend uitgebreid de gelegenheid om te netwerken onder het genot van een hapje en een drankje. Veel dank aan alle aanwezigen en de sprekers voor hun inbreng en betrokkenheid!

>> Download agenda (pdf, 800 KB)
>> Download verslag (pdf, 175 KB)
>> Download presentatie Universiteit Twente (pdf, 3.5 MB)
>> Download presentatie Kadaster (pdf, 650 KB)
>> Download presentatie Esri (pdf, 4.4 MB)

Regelgeving en richtlijnen

De eerste platformbijeenkomst in 2019 vond plaats op donderdag 28 februari 2019 bij Movares in Utrecht. De middag draaide om de regelgeving en richtlijnen in de kabels-en-leidingenbranche. Welke regelgeving is momenteel (niet) beschikbaar, zijn belanghebbende partijen voldoende op de hoogte van de (on)mogelijkheden van regels en welke stappen zijn nodig om te komen tot betere samenwerking in een versnipperde markt?

>> Download agenda (pdf, 240 KB)

Meer dan veertig platformleden waren aanwezig bij de bijeenkomst. Na de inleiding door coördinator Stanley Hunte en de verwelkoming van twee nieuwe platformleden (IHC Mining & Tunneling en BlindGuide) hield Mark Koningen (Movares) een presentatie vanuit zijn rol als K&L-coördinator. Als intermediair tussen de opdrachtgever en K&L-beheerders zoekt hij dikwijls naar de speelruimte in de toepassing van de grote hoeveelheid wetgeving (waaronder AVOI’s, de Telecommunicatiewet en de nadeelcompensatieregelingen), normen (waaronder de NEN3650-serie en de NEN7171-serie) en richtlijnen (zoals de voorwaarden van de nutspartijen).

>> Download presentatie (pdf, 1.8 MB)

Vervolgens heeft Laurens van Raaij (Legal Infra) vanuit een juridische invalshoek een presentatie gegeven over de recente ontwikkelingen op het gebied van regelgeving en richtlijnen. Met de huidige uitdagingen in gedachten heeft hij een oproep gedaan aan de aanwezigen om niet te blijven hangen in oude denkpatronen, maar vooral meer out-of-the-box te gaan denken.

>> Download presentatie (pdf, 2.8 MB)

Edith Boonsma (COB) heeft de aanwezigen een update gegeven van het project Common ground voor ondergrondse infra, waarvan de eerste fase zijn einde nadert. Er ligt een conceptrapport op basis van 35 individuele gesprekken en 4 groepssessies. In een SWOT-analyse worden de belangrijkste resultaten genoemd. De eindrapportage wordt gepresenteerd op het Flexival 12 april 2019. Iedereen is van harte welkom om dit bij te wonen. Daarna zal gezamenlijk bepaald worden welke vraagstukken er als eerste opgepakt gaan worden.

>> Download presentatie (pdf, 1 MB)

Tot slot heeft een interactieve sessie plaatsgevonden om de belemmeringen op het gebied van regelgeving en richtlijnen te inventariseren, evenals eventuele oplossingen om deze belemmeringen weg te nemen.

Op 6 december stond de laatste bijeenkomst van het platform Kabels en leidingen in 2018 op het programma. Ongeveer 35 platformleden waren in de duinen van Scheveningen te gast op de schitterende productielocatie van Dunea.

De middag startte met Edith Boonsma, projectleider bij het COB, die een update gaf van Common ground voor ondergrondse infra. Na het raadplegen van kennisdragers tijdens brainstormsessies en (groeps)interviews richt het project zich nu op de uitwerking van de informatie en oplossingsrichtingen. Het doel is onderzoeksvragen te formuleren om de basis te leggen voor een onderzoeksprogramma. Er zal een rapport opgesteld worden, waarna een reviewronde zal plaatsvinden. Eind maart 2019 moet het eindproduct klaar zijn. Daarom staat op 12 april 2019 het Flexival in het teken van Common ground; iedereen is hierbij welkom. Daar zal de analyse gepresenteerd worden.

Kees van Rooijen (Dunea) heeft met zijn presentatie inzicht gegeven in de activiteiten van waterbedrijf Dunea en specifiek verteld over zijn werkzaamheden bij een reparatie van de slagader van Dunea, de tweede Bergambachtleiding (BAL2). In plaats van een integrale aanpak van projecten op een bepaalde locatie, zijn de activiteiten een integrale aanpak om te komen tot drinkwaterlevering. Bij die integrale aanpak komt veel overleg met de verschillende stakeholders kijken. Het informeren van direct-betrokkenen bij grondroerende activiteiten is hierbij essentieel. De oorzaak van de reparatie van de BAL2 benadrukt maar weer eens dat informatievoorziening, richtlijnen, vergunningen en handhaving noodzakelijk zijn in de kabel-en-leidingbranche.

Jarko van Bloois (LegalInfra) heeft vervolgens aangestipt waarom een juridisch kader van belang is in de zoektocht naar een goede samenwerking van de verschillende partijen in de branche. Voor samenwerking is begrip nodig, maar ook regie en het delen van informatie. De ideale regisseur moet hierbij niet alle touwtjes in handen houden; er moet ruimte zijn voor oplossingen die de partijen onderling aandragen. Er is consensus dat de regierol op de juiste plek is bij de gemeenten die lokaal de specialisten zijn. De gemeenten dienen hier echter wel handvatten voor te krijgen, waarbij LegalInfra zich tot doel heeft gesteld om bij te dragen aan het uitwerken van de handvatten.

Na de pauze heeft Sander van der Heijden, procesregisseur openbare ruimte van de gemeente Tilburg, een presentatie gegeven over de integrale aanpak van de vervangingsopgave die de gemeente heeft. De gemeente heeft zich tot doel gesteld om de binnenstad gereed te hebben voor de eenentwintigste eeuw. Dit betekent het vervangen van het gasnet, het ‘ontmazen’ en optimaliseren van het elektriciteitsnet en het optimaliseren van het ov‑net. Natuurlijk rekeninghoudend met de energietransitie en de klimaatadaptatie. Daarnaast moet Brabant Water het distributienet vernieuwen. Met recht een gezamenlijke opgave die vraagt om een gezamenlijke verkenning: toekomstgericht en flexibel. Het haalbaarheidsonderzoek is inmiddels afgerond, in januari 2019 wordt een beslissing genomen over het vervolg. De gezamenlijke verkenning heeft geleid tot waardevolle lessen die andere gemeenten kunnen helpen bij hun zoektocht naar een invulling van integrale projecten:

Met verhalen over problemen in de ondergrond kom je er niet meer.
Werk met een lonkend perspectief: er moet worden gedacht in kansen en het plan moet visueel worden gemaakt.
Stel de maatschappelijke kosten-batenanalyse daarbij centraal.
Neem de tijd.
Iedereen doet ertoe, intern en extern.
Een individueel probleem is een collectief probleem.

>> Download de agenda (pdf, 128 KB)
>> Download verslag (pdf, 360 KB)
>> Download presentatie Common ground (pdf, 1.4 MB)
>> Download presentatie Dunea (pdf, 5.8 MB)
>> Download presentatie LegalInfra (pdf, 2.9 MB)
>> Download presentatie gemeente Tilburg (pdf, 1.3 MB)

De derde bijeenkomst in 2018 (na de tweede tijdens het congres op 22 juni) vond plaats op 12 september. Innovatie stond centraal. De bijeenkomst startte met een update van het COB-project Common ground voor ondergrondse infra, een presentatie van John Driessen (Ipigs) over intelligent pigs voor afvalwaterpers- en drinkwaterleidingen en een presentatie van Han Beukers (BlindGuide) over het combineren van verschillende soorten bodeminformatie en het gebruik van augmented reality. Na een korte pauze gaf Christian Kivit (Evides) een presentatie gegeven over intelligente inspectiemethoden in de drinkwatersector, waarna Jan Kollen (Sweco) zijn ‘top en flops’ binnen een ingenieursbureau op het gebied van innovatie heeft gedeeld. Tot slot zijn de aanwezigen met elkaar aan de slag zijn gegaan bij de aanscherping van het innovatievraagstuk binnen de branche.
>> Programma (pdf, 61 KB)
>> Sfeerverslag (pdf, 180 KB)
>> Presentatie Ipigs (pdf, 920 KB)
>> Achtergronddocumenten Ipigs
>> Presentatie BlindGuide (pdf, 4.8 MB)
>> Presentatie Evides (pdf, 1.4 MB)
>> Overzicht Evides inspectietechnieken (pdf, 175 KB)
>> Presentatie innovatie Sweco (pdf, 590 KB)

De leden zijn op donderdag 1 maart voor de eerste keer in 2018 bij elkaar gekomen. Dit keer in de binnenstad van Amsterdam op een historische plek: Café De Sluyswacht. Er stonden interessante onderwerpen op het programma:

Zoals gebruikelijk is de eneregietransitie als onderwerp behandeld, dit keer vanuit het oogpunt van de gemeente Amsterdam. In de strategie ‘Naar een stad zonder aardgas’ heeft de gemeente Amsterdam zich opgeworpen om als regisseur te acteren, maar hoe denkt de gemeente deze rol in te vullen? Door de gemeente Amsterdam is geschetst welke ambitie men heeft en wat de ideeën en knelpunten zijn om de ambitie te verwezenlijken. Afhankelijk van de politieke partij wil men tussne 2030 en 2050 aardgasvrij zijn. Er is benadrukt dat samenwerking van het grootste belang is om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen, samenwerking tussen publieke en private partijen. De gemeente voegt verschillende soorten informatie samen ter bepaling van wijken die aardgasvrij gemaakt moeten worden.
Al ruim een jaar is de CROW500 ‘Schade voorkomen aan kabels en leidingen’, de richtlijn voor zorgvuldig grondroeren, van kracht. Een mooie gelegenheid om het eerste jaar te evalueren. Toezichthouder Agentschap Telecom, grondroerder Heijmans en Go-connectIT, vertelden dat er op verschillende manieren gewerkt wordt aan de reductie van graafschade. Er zijn al stappen gemaakt, maar elke spreker gaf ook aan dat er nog flinke stappen gezet kunnen worden, bijvoorbeeld op het vlak van cultuur en techniek/software. Als rode draag liep de gezamenlijke verantwoordelijkheid bij het reduceren van graafschade door alle presentaties.
Bij het project Common ground voor ondergrondse infra gaat het over gezamenlijkheid en met name over het vinden van gezamenlijkheid in een versnipperde markt. Het project, voortvloeisel uit de prijsvraag Kennis en Innovatieontwikkeling Bodem en Ondergrond 2017 van het convenant Bodem en ondergrond 2016-2010, start in de komende periode met een verkenning van de knelpunten, de oplossingen, de toekomstige ontwikkelingen en welke invloed dit heeft op de ondergrondse netwerken.

>>Presentatie Aardgasvrije wijken in Amsterdam (pdf, 4.62 MB)
>>Presentatie Voorkomen graafschade (pdf, 1.16 MB)
>>Presentatie Gebruik KLIC-melding (pdf, 2.59 MB)
>> Presentatie Voorkomen graafschade door techniek (pdf, 1.45 MB)

Een nieuwe coördinator, de energietransitie, een blik op de toekomst en een strategie. Dat waren in het kort de onderwerpen voor de platformbijeenkomst op 17 november 2017.
>> Agenda van de bijeenkomst (pdf, 370 KB)

Gastheer Wim Boone van DNV-GL gaf een kijkje in de keuken van het bedrijf, waarna Jillis Raadschelders een algemeen beeld schetste van de energietransitie en de opgave waarvoor we staan, als branche en als samenleving. In de Energy Transition Outlook 2017 kijkt het bedrijf vooruit naar de toekomst van de energiesector waarbij het toekomstbeeld periodiek herijkt zal worden. Voor verschillende industrieën wordt aangegeven wat de energietransitie voor effect kan hebben.

Na de presentatie werd ingegaan op de impact van de energietransitie op de kabels-en-leidingenbranche. Het is belangrijk dat de bestaande infrastructuur aansluit op de infrastructuur voor duurzame energie. Bovendien is er flexibiliteit (lees: opslag) nodig voor het matchen van vraag en aanbod. Geen enkele infrastructuur kan het alleen; de partijen zullen elkaar nodig hebben. Dit zal zich hoogstwaarschijnlijk gaan uiten in koppelingen van verschillende infrastructuren.

Na een korte pauze werd het rapport van de pilot Mantelbuizenputconstructie kort besproken, waarbij de wens werd geuit om de situatie in Alphen aan den Rijn te monitoren en periodiek te bespreken. De aanwezigen hebben na afloop van de bijeenkomst een exemplaar van het rapport uitgereikt gekregen. Stanley Hunte heeft zich vervolgens voorgesteld als nieuwe platformcoördinator, waarbij hij de aanwezigen heeft gevraagd welk onderwerp zij graag terugzien in het platform. Koplopers waren hierbij de energietransitie, orde in de ondergrond, innovatie en het spreken van branchegenoten.

Tot slot werd er een nieuw initiatief met de platformleden besproken: een langetermijnvisie op kabels en leidingen. Het doel is een ‘integrale kennisanalyse’ te maken waarmee de verschillende belangen in de kabel-en-leidingsector in kaart worden gebracht*. Hoe kan er uiteindelijk voor gezorgd worden dat de branche klaar is voor de toekomst? De aanwezigen zijn positief over dit plan, maar zien wel enkele uitdagingen. In de komende maanden zal het initiatief in samenwerking met het netwerk verder worden ingevuld.

* Het COB dient het projectvoorstel ook in voor een prijsvraag van het Convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020.

Het was tropische dag waarop het platform Kabels en leidingen bij elkaar kwam op de Bouwcampus in Delft voor een vol inhoudelijk programma. Sjaak Verburg opende de bijeenkomst met een toelichting op het vertrek van hem en Richard. Hij stelt de platformleden gerust: er is niets anders aan de hand dan dat de heren een stap terug doen om nieuwe mensen, met nieuw elan, het platform verder te laten uitbouwen.

Dan is het woord aan Henry Terlouw, beleidsmedewerker energietransitie Den Haag. Henry vertelt over de hoge ambities van de stad en de vraagstukken die daarbij aan de orde komen. Er ontstaat een levendige discussie waarbij de adviezen (ook tegenstrijdige…) in de rondte vliegen. Daarna volgt een presentatie van Richard over de resultaten van de Evaluatie mantelbuizenputconstructie, de pilot van de gemeente Alphen aan den Rijn. Het rapport is bijna gereed. In Rotterdam wordt ook nagedacht over een mantelbuizenconstructie voor de Robert Fruinstraat. Jaap Peters vertelt wat de opgaven voor de gemeente Rotterdam zijn en welke plannen en ideeën ze hebben. Zijn verhaal is zo boeiend dat de platformleden vragen om in een later stadium terug te komen om resultaten te delen. Geert Roovers van Saxion Hogeschool en Ursula Backhausen van Hogeschool Utrecht gaan vervolgens in op hun zoektocht naar praktijkprojecten voor hun studenten. Meer informatie is te vinden op de website van HU.

Tot slot was er een borrel om afscheid te nemen van Richard en Sjaak. Richard stopt na tien jaar als coördinator van het platform Kabels en leidingen. Lopende zaken zal hij, zoals past bij Richard, nog afronden. Gelijk met hem stopt Sjaak Verburg na acht jaar als voorzitter. De heren blijven allebei als deelnemer betrokken bij het platform. Tijdens de borrel kregen ze mooie woorden van directeur Merten Hinsenveld en de platformleden.

Dinsdag 7 maart 2017 was het platform Kabels en leidingen te gast bij MWH Global in Delft. Een bijeenkomst met uiteenlopende onderwerpen, zoals een pilot voor programmatische aanpak van het beheer en onderhoud van kabels en leidingen en het sleufloos verwijderen van leidingen. Ook werd er nagedacht over de vraag: ‘Welke impact heeft de energietransitie op de kabel- en leidinginfrastructuur in Nederland?’ Dit gebeurde aan de hand van een presentatie over de betekenis van de energietransitie voor de ontwikkeling van het Rotterdamse haven- en industriegebied en haar kabels en leidingen. Een geslaagde middag die u niet had mogen missen, met veel discussie, kennisuitwisseling en nieuwe initiatieven én voor de aanwezigen een exemplaar van de verkenning Data delen in de kabel-en-leidingbranche.

Op woensdag 5 oktober 2016 was het platform Kabels en leidingen te gast bij Antea Group in Oosterhout. De deelnemers hebben tijdens de bijeenkomst onder meer kunnen ervaren wat een snelle beschikbaarheid van bodeminformatie voor hun werkzaamheden kan betekenen. Zie ook de website www.bdok.nl en het artikel ‘Werken in de ondergrond digitaal ondersteund‘ uit de Verdieping van januari jl.

Daarnaast werd er gesproken over kabel- en leidinginfrastructuur binnen grote bouwprojecten; de afstemming en kosten leveren nogal eens hoofdbrekens op. In de gemeente Leiden is dit bij het project Ontsluiting Bio Science Park voorkomen door het verleggen van kabels en leidingen onderdeel te maken van het D&C-contract. Voorwaarde om dit te doen is een samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente en netbeheerders, in dit geval Dunea, Liander, Liandon en Nuon. De gemeente Leiden en Heijmans deelden de successen en gaven aanbevelingen voor het vervolg.
>> COB-initiatief Slimme aanpak kabels en leidingen

Vervolgens werden de deelnemers door Henk Werksma (COB) uit hun comfortzone getrokken door de wijze waarop de deelnemers van de Carrousel naar Meer-waarde met de ondergrond hebben gezocht. Het denken in belangen en personen en het als dier typeren van personen zette iedereen tot nadenken.

Deze onderwerpen, aangevuld met de meest recente ontwikkelingen op het gebied van kabels en leidingen, werden bediscussieerd in een ontspanner sfeer. Iedereen deelde kennis en ervaring, en leerde van elkaar, wat leidde tot een geslaagde platformbijeenkomst.

Voor de platformbijeenkomst op 31 mei 2016 waren de leden te gast bij de gemeente Alphen aan den Rijn. Daar hebben zij de mantelbuizenputconstructie kunnen zien, een project ook het COB bij betrokken is. De gemeente heeft het systeem als pilot ontwikkeld om kabels en leidingen gebundeld, veilig en bereikbaar ondergronds aan te brengen en te beheren. In COB-verband start er een evaluatie van deze pilot, met als doel inzicht te krijgen in de toepasbaarheid en mogelijke standaardisatie van het systeem. Verder hebben de platformleden gediscussieerd over een onderzoekslijn van het Lectoraat bodem en ondergrond van de hogeschool Saxion: assetmanagement van de ondergrond – samenwerking en sturing rondom ondergrondse infrastructuur. Hoe kan het kiezen van de juiste aanbestedingsstrategie bijdragen aan het verbeteren van boorprojecten? Met een aanwezigheid van zo’n vijfentwintig deelnemers kijkt het platform terug op een geslaagde bijeenkomst.

De eerste platformbijeenkomst van dit jaar vond 9 maart 2016 plaats op de Bouwcampus. De zaal zat bomvol platformleden die aan de hand van presentaties over diverse onderwerpen met elkaar in gesprek gingen:

Coördinator Richard van Ravesteijn ging in op de vernieuwing van de CROW-richtlijn Zorgvuldig grondroeren. Het onderwerp leeft erg bij de deelnemers en er werd dan ook uitgebreid over doorgesproken.
Moeten we de PAS 128, een Engelse norm voor detectie-onderzoek naar kabels en leidingen, ook in Nederland gaan toepassen? Dat was de vraag die Jurriaan ten Broek (GeoFox) poneerde op basis van een in samenwerking met de UT Twente uitgevoerd onderzoek. De platformleden werden uitgenodigd om in een koplopergroep hier verder over na te denken.
Peter van Mullekom (MWHGlobal) presenteerde de stand van zaken bij het project Data delen. Hij vroeg de deelnemers ook om mee te denken over het vervolg van het onderzoek.
De bovengrond ontmoet de ondergrond tijdens de expositie van het ABC Architectuurcentrum, die start op 18 juni aanstaande. Hoofdvraag: wat zit er in de grond wat van betekenis is voor boven de grond? Onder leiding van Edith Boonsma (COB) is nagedacht over het belang van die vraag voor architecten en ontwikkelaars.
Kabels en leidingen in, bij en rondom waterkeringen: een lastig onderwerp, waarbij de wet- en regelgeving niet altijd behulpzaam is. Erik Fiktorie (Movares) gaat samen met het COB en het waterschap Hollandse Delta de aanwezige kennis delen en kennismanco’s boven water zien te krijgen. Hij besprak met de platformleden hoe zij tegen dit onderwerp aankijken.
>> Lees ook het artikel in de Verdieping

Een volle zaal en een vol programma dat niet alleen de gasten van de laatste kennis en informatie voorziet, maar ook de sprekers input geeft voor hun initiatieven en projecten. Gezamenlijke kennisontwikkeling noemen we dat bij het COB!

Dinsdag 22 september 2015 is het platform Kabels en leidingen op bezoek geweest op de Zuidas in Amsterdam. De deelnemers gingen met de inleidende sprekers in dialoog over de complexiteit van kabel-en-leidingvraagstukken en hoe die aangepakt (kunnen) worden. Er is op masterplanniveau gekeken naar de wijze van ontwikkelen van deelgebieden, de (on)zekerheden die hierbij spelen en de projectontwikkeling zelf. Een serieuze, maar ontspannen bijeenkomst die goede aanknopingspunten heeft opgeleverd voor nieuwe initiatieven.