COB Wat doet het COB? Vakgebieden Tunnels en veiligheid Tunnelprogramma

Civiel anders (ver)bouwen

De kortste link is gekopieerd naar uw klembord

In de komende tien jaar moeten meer dan dertig tunnels in Nederland en België worden gerenoveerd. In de ontwikkellijn Civiel anders (ver)bouwen van het COB-tunnelprogramma wordt onderzocht hoe die renovaties met de juiste scope en minder hinder uitgevoerd kunnen worden en hoe de restlevensduur van civiele constructies van tunnels, en dus het onderhoud, beter kan worden voorspeld.

Dat meer dan dertig tunnels voor 2030 gerenoveerd moeten worden, biedt een uniek momentum om samen over projecten heen te leren en kennis te delen. Deze opgave biedt de gelegenheid het benodigde onderzoek in kleine stukjes op te knippen, de resultaten mee te nemen en praktijkervaring stapsgewijs uit te bouwen. In de ontwikkellijn Civiel worden te renoveren tunnels geanalyseerd en (kennis)hiaten opgespoord.

Dit gebeurt middels de Structural health analyse (SHA). Bij een SHA staat een groep experts de tunnelbeheerder terzijde bij het bepalen van de scope van de renovatie, maar vooral bij het vaststellen welke onderzoeken daarvoor uitgevoerd moeten worden. In afzonderlijke projecten wordt daarnaast gewerkt aan het gezamenlijk ontdekken en oplossen van kennishiaten en het documenteren van opgedane kennis. 

Kennisdagen civieltechnisch renoveren

Om het civiele tunnelprogramma beter te laten aansluiten bij de deliverables zijn de commissies Deformatie, Degradatie en Voegen in 2023 vervangen door werkgroepen/projecten, die elk een eigen deliverable opleveren. Het delen van ontwikkelingen en elkaar ontmoeten blijven belangrijke pijlers in het civiele tunnelprogramma. Twee keer per jaar worden daarom kennisdagen georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten ligt de nadruk op de technische inhoud en het delen van kennis uit de COB-werkgroepen.

In maart 2023 is de eerste Kennisdag civieltechnisch renoveren gehouden, in oktober 2023 was de tweede civiele dag. Toen zijn onderwerpen als Deformatie omegaprofielen, inspectie van zinkvoegen en degradatiemonitoring verdiept. De nieuwe werkgroepen hadden een kick-off bijeenkomst en de begeleidingsgroepen voor de PhD-studenten maakten afspraken over het COB-introductieprogramma dat deze studenten krijgen.

Oude stuurgroep civiel

Tot 2023 had de ontwikkellijn Civiel van het COB-tunnelprogramma een stuurgroep. Deze functie is vervangen door de begeleidingscommissie voor het gehele tunnelprogramma (civiel, digitalisering en duurzaamheid) en de civiele kennisdagen. Met leden uit de stuurgroep wordt gaandeweg het jaar de evaluatie van de SHA’s besproken, maar ook of de nieuwe inrichting bevalt en of de aansluiting met het wetenschappelijk programma werkt. Naar verwachting zal dit de laatste keer zijn dat deze groep bij elkaar komt.  

Kernteam civiel

Het kernteam civiel bestaat uit drie coördinatoren (Brenda Berkhout (TEC), Jan Kloosterman (Nebest) en Bart Duijvesteijn (Arcadis) met Ellen van Eijk als projectensecretaris en Wout Broere (TU Delft) als projectleider voor het wetenschappelijk programma. Minimaal 1x per maand komt dit kernteam bij elkaar om de voortgang en samenhang van de projecten in het civiele tunnelprogramma te bespreken. 

Expertgroep civiel

De expertgroep Civiel is dé plek om kennis te nemen van alle civiele uitkomsten van COB projecten en civiele ontwikkelingen bij het renoveren van tunnels. Maar ook om met elkaar van gedachten te wisselen, geïnspireerd te worden en aan te geven welke overige kennishiaten aandacht vragen.

Structural health analyse (SHA)

Een SHA is een traject met kennisworkshops en (praktijk)onderzoeken om de tunnelbeheerder inzicht te geven in de civieltechnische staat van zijn tunnel. Een herijking van de SHA vindt plaats in 2023.

Evenementen

Tweede Kennisdag civieltechnisch renoveren

Op 12 oktober 2023 is in het Vakwerkhuis in Delft de tweede Kennisdag civieltechnisch renoveren gehouden. Deze bijeenkomst richtte zich vooral op delen van kennis omtrent Nederlandse tunnels.

Kennisdag civieltechnisch renoveren

Op 30 maart 2023 organiseerde het COB de Kennisdag civieltechnisch renoveren. Civieltechnische experts stemden deze dag de samenhang af van onderzoeksprojecten in de ontwikkellijn Civiel van het tunnelprogramma.

 

Lopende projecten

Future proof tunnels

Het tunnelprogramma van het COB-netwerk is bijzonder praktisch van aard. Voor sommige opgaven is echter ook fundamentele kennis nodig. Daarom werkt het COB mee aan het programma Future proof tunnels waarin onderzoeksprojecten zijn geformuleerd die zorgen voor de wetenschappelijke basis.

Risico zandpompeffect Ginaprofiel 

Het COB gaat een risico-inventarisatie uitvoeren naar het zandpompeffect bij het Ginaprofiel. Door gronddruk van buitenaf kan het profiel naar binnen worden gedrukt. Doel van deze nieuwe werkgroep is dit effect nader te onderzoeken en aanbevelingen te doen.

Inventarisatie monitoringsinstrumenten degradatie

In de recent opgeleverde rapportage ‘Material degradation in tunnels’ is een korte beschrijving opgenomen van relevante monitoringsinstrumenten. Het COB krijgt een PhD’er die onderzoek gaat doen naar monitoring. Het COB start een nieuwe werkgroep om het rapport te verdiepen.

Aanpak zinkvoegen Heinenoord- en Kiltunnel

Een rapporteur van het COB heeft half 2021 en heel 2022 de renovatie van de zinkvoegen van de Heinenoordtunnel gevolgd en gerapporteerd. In deze rapportage wordt tevens de aanpak van de kathodische bescherming van de Kiltunnel verwerkt. Een werkgroep gaat dit rapport reviewen.

Werkwijzer monitoring boortunnels

Na oplevering van versie 1 van de Werkwijzer monitoring zinktunnels is onderzocht of het opstellen van een dergelijke werkwijzer voor boortunnels wenselijk is en wat de scope van zo’n werkwijzer zou moeten zijn. Deze verkenning is afgerond. Een reviewcommissie zal de uitkomsten beoordelen en besluiten of deze werkwijzer inderdaad wordt ontwikkeld.

Werkwijzer monitoring zinktunnels

Veel zinktunnels kampen met gelijksoortige problemen rond voegen en deformatie. Omdat de achterliggende oorzaken vaak lastig te definiëren zijn, heeft het COB een werkwijzer opgeleverd die tunnelbeheerders ondersteunt bij het vaststellen van effectieve monitoring. Doel is om met nieuwe ervaringen eind 2023 een geüpdatete versie van de werkwijzer op te leveren.

Deformatie omegaprofielen

Uit endoscopisch onderzoek blijkt dat er in het rubberen omegaprofiel in zinktunnels plooien kunnen ontstaan. Het COB-netwerk heeft onderzocht in hoeverre deze plooivorming een risico vormt voor de waterdichte werking van het omegaprofiel.

Begeleidingscommissies

Begeleidingscommissie deformatiegedrag zinktunnels

Twee PhD’ers gaan zich richten op de uitdaging om alle (on)bekende factoren van deformatie te monitoren, hun afzonderlijke effecten te onderscheiden en deze effecten te modelleren. De PhD’ers zullen vanuit het COB door één groep ervaren professionals uit de praktijk begeleid worden. Eerste opdracht voor deze commissie is het samenstellen van een interessant inwerkprogramma voor de PhD’ers.

Begeleidingscommissie degradatie

Verbeterde inzichten in de belangrijkste schademechanismen en het verloop van degradatie onder praktijkomstandigheden zijn noodzakelijk. Hiertoe wordt op dit moment een PhD’er gezocht. Deze zal vanuit het COB begeleid worden door een groep ervaren professionals uit de praktijk. Eerste opdracht voor deze commissie is het samenstellen van een interessant inwerkprogramma voor de PhD’er.

Begeleidingscommissie levensduur mootvoegen zinktunnels

Uit metingen van Rijkswaterstaat volgt dat er een aantal zinktunnels grotere en ongelijkmatiger zettingen ondergaan dan aangenomen in de ontwerpfase. In dit PDEng-traject wordt onderzoek gedaan naar de maximale levensduur van de mootvoegen in de Drecht- en Noordtunnel in relatie tot het zettingsgedrag van de tunnels.

Begeleidingscommissie spoorwegbeheer met data

ProRail verwacht een flinke toename in het spoorgebruik, wat kan leiden tot meer onderhoud in minder tijdvensters. In dit PDEng-traject wordt een voorspellend model gemaakt gebaseerd op data zoals de ondergrondkaart van Nederland. Het project heeft tot doel een model te creëren dat aannemers van spooronderhoud kan voorzien van alle informatie die nodig is om onderhoudswerkzaamheden uit te voeren.

Afgeronde projecten

Commissie Voegen

In 2013 werd de COB-commissie Zinkvoegen ingesteld omdat over de levensduurverwachting van zinkvoegen veel onzekerheid bestaat. Bij het ‘afpellen’ van de problematiek kwam de commissie in 2018 in de volgende fase terecht, waarbij de scope is verbreed.

Commissie deformatie

Hoe gedragen de tunnelconstructie en de bodem eronder zich, wat zijn de bijbehorende faalmechanismen en welke beheersmaatregelen zijn nodig en effectief? De commissie Deformatie verzorgt de begeleiding en interpretatie van praktijkonderzoek en de veralgemenisering en advisering rondom deze opgave.

Commissie degradatie

De commissie Degradatie richt zich op onderwerpen zoals corrosie van wapening en de brandwerendheid van materialen in tunnels. Bij oudere tunnels kan degradatie leiden tot lekkage en de aantasting van de integriteit van de gehele constructie.

Expertteam Civiel-TTI

Om een tunnel veilig te kunnen gebruiken, is zowel een goede constructie als een doeltreffende inrichting nodig. Tijdens de bouw of renovatie is het dan ook van belang dat de civiele techniek en installatietechniek op elkaar worden afgestemd. Er is een COB-expertteam samengesteld dat zich specifiek hierop richt.

Ken je tunnel

Als we de tunnel niet kennen, weten we niet hoe of wat we moeten inspecteren en waarop we beheer- en onderhoudsparameters moeten afstellen. Daarom is er een handreiking opgesteld waarmee tunnelbeheerders hun eigen handboek tunnel(s) kunnen maken.

Risico’s in kaart

Op basis van de ervaringen die zijn (en worden) opgedaan bij renovatieprojecten en op basis van de lessen vanuit het nieuwe inspectieprogramma van Rijkswaterstaat is het COB-netwerk gekomen tot een risicochecklist voor tunnelrenovatie en beheer en onderhoud.

Hinderarm renoveren

Het COB-netwerk heeft een blauwdruk of afwegingskader voor scenario’s ontwikkeld om tunnelrenovaties te kunnen uitvoeren met minimale hinder en maximale beschikbaarheid, tegen aanvaardbare kosten.